Chwyt Kristellera

Celem tego artykułu jest wyjaśnienie:

• Czym jest i na czym polega chwyt Kristellera;
• Jakie są wskazania do wykonania chwytu Kristellera;
• Czy lekarze mogą przeprowadzać chwyt Kristellera w Polsce;
• Jakie są zagrożenia i powikłania związane z zastosowaniem rękoczynu Kristellera;
• Czy za przeprowadzenie chwytu Kristellera należy się odszkodowanie?

Rękoczyn Kristellera – co to jest?

Chwyt Kristellera to manewr opisany w XIX wieku przez niemieckiego lekarza Samuela Kristellera. Jego celem ma być zwiększenie ciśnienia wewnątrzmacicznego w drugim okresie porodu, a w efekcie szybsze zakończenie porodu, który się przedłuża. Takie uzasadnienie zazwyczaj pada na Sali sądowej z ust lekarzy stosujących chwyt.

W praktyce manewr ten wiąże się z ogromnym bólem dla kobiety rodzącej i polega na uciskaniu dna macicy w taki sposób, że dziecko jest wręcz wyciskane z brzucha matki. Chwyt Kristellera zwany jest też często rękoczynem Kristellera z uwagi na jego brutalność.

Standardy położnicze w porównaniu z XIX wiekiem, kiedy stosowano powszechnie manewr dzieli obecnie przepaść, a jednak rękoczyn Kristellera jest nadal stosowany w Polsce.

Zaniepokojenie budzi fakt, że słyszy się o przypadkach całkowitego wypaczenia zastosowanego manewru Kristellera w postaci kładzenia się na pacjentkę albo wypychania dziecka za pomocą silnych ucisków łokciami.

Co istotne coraz więcej badań prowadzonych przez lekarzy z całego świata wskazuje, że chwyt Kristellera wielokrotnie nie przyspiesza porodu, gdyż np. macica kobiety jest zbyt gruba. Oznacza to, że kobieta jest poddawana zabiegowi, który może nie tylko nie przynieść żadnego skutku, ale spowodować poważne obrażenia zarówno u niej jak i u dziecka, o czym poniżej. Coraz większa ilość lekarzy zarzuca stosowanie manewru, lecz szacuje się, że w latach 2004-2014 mniej więcej u co trzeciej kobiety stosowano rękoczyn Kristellera. 

Powikłania po przeprowadzeniu chwytu Kristellera

Zastosowanie chwytu Kristellera, zwłaszcza zastosowanie go w wersji połączonej z dużą siłą fizyczną, w tym poprzez użycie łokci a nawet ciężaru ciała położnika powoduje wiele komplikacji, o których słyszy się głównie za sprawą kolejnych wygranych przez poszkodowanych spraw sądowych czy też z doniesień medialnych.

Chwyt Kristellera może spowodować u rodzącej:

• Pęknięcie macicy,
• Pęknięcie krocza i odbytu,
• Krwotok wewnętrzny,
• Śmierć z powodu krwotoku.

U dziecka następstwem rękoczynu Kristllera może być:

• Niedotlenienie,
• Złamania,
• Krwotoki,
• Niepełnosprawność z powodu odniesionych urazów,
• Śmierć.

Jak widać z powyższego wyliczenia konsekwencje zastosowania rękoczynu Kristellera są bardzo poważne, co tym bardziej zmusza do zastanowienia się czy też powinien być nadal stosowany.

Czy manewr Kristellera jest legalny?

Kwestia legalności manewru Kristellera jest od dłuższego czasu tematem wielu dyskusji pomiędzy lekarzami. Część osób stoi na stanowisku, że powinien być całkowicie zakazany, są jednak lekarze, których zdaniem chwyt Kristellera powinien mieć zastosowanie na sali porodowej, a uczenie młodych lekarzy jego wykonania jest koniecznością.

Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego chwyt Kristellera nie jest zalecany, lecz nie powinien zostać zakazany, gdyż umiejętnie przeprowadzony może uchronić kobietę od operacyjnego zakończenia porodu.

Takie stanowisko sprawia, że lekarze mają pełną dowolność powołując się na argument, iż skoro nie ma zakazu to mogą stosować manewr Kristellera.

Jednocześnie PTG wskazuje, iż manewr powinien Kristellera być zastosowany przez doświadczonego położnika, aby uniknąć komplikacji.

W odróżnieniu od wyżej wskazanego stanowiska sądy w Polsce skazują lekarzy za wykonanie rękoczynu Kristellera albo zasądzają na rzecz pacjentki, dziecka albo najbliższych zadośćuczynienie za uraz ciała albo śmierć wskutek chwytu Kristellera.

Koniecznością w takim przypadku jest powstanie szkody dla rodzącej albo dziecka z powodu zastosowania chwytu. W zakresie legalności manewru Kristellera wypowiedział się również Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 10 lutego 2010 r. (sygn. V CSK 287/09), który zdecydowanie potępił stosowanie chwytu Kristellera.

Dużym problemem w polskich realiach jest fakt, iż w przypadku zamiaru wykonania rękoczynu Kristellera położnicy powinni poinformować o tym kobietę i zapytać o jej zgodę, jeżeli jest to możliwe.

W praktyce niestety prawo to nie jest respektowane. Częsta sytuacja z sali porodowej wygląda w ten sposób, iż lekarz próbuje wykonać chwyt Kristellera, nie informując o tym kobiety, w efekcie część kobiet walczy próbując nie dopuścić do chwytu Kristellera, gdy orientują się co się dzieje. Sytuacja taka nie dość, że stanowi ogromne zagrożenie dla dziecka i matki to powoduje również ogromną traumę.

Chwyt Kristellera – odszkodowanie

Jeżeli wskutek przeprowadzenia chwytu Kristellera dochodzi do negatywnych następstw dla matki albo dziecka można starać się o odszkodowanie, zadośćuczynienie, a także rentę od szpitala lub towarzystwa ubezpieczeń, w którym szpital posiadał wykupioną polisę OC.

Jednym z powodów, dla których dochodzi do częstego stosowania rękoczynu Kristellera jest dążenie przez lekarzy do uniknięcia zabiegu cesarskiego cięcia. Jeżeli decyzja o cesarskim cięciu nie zostanie podjęta w chwili, gdy istnieją ku temu wskazania może być zbyt późno na jego przeprowadzenie w końcowej fazie porodu.

Wtedy najprostszym rozwiązaniem dla lekarzy jest przeprowadzenie chwytu Kristellera. Tym bardziej, że problematyczne może być użycie np. vacuum.

Na sali sądowej lekarze zazwyczaj motywują swoją decyzję o zastosowaniu chwytu Kristellera właśnie tym, że było za późno na wykonanie cesarskiego cięcia. Należy przyznać rację lekarzom, że faktycznie w takich sytuacjach wykonanie cesarskiego cięcia może być niemożliwe nie tylko z powodu zbyt późnej fazy porodu, ale i z powodu braku czasu koniecznego do przygotowania kobiety do cesarskiego cięcia.

Należy jednak pamiętać, że bardzo często nie może to być wytłumaczeniem, a wręcz świadczy o błędzie lekarzy, zwłaszcza gdy decyzja o cesarskim cięciu powinna zostać podjęta wcześniej, a poród prowadzono z pominięciem wiedzy i sztuki medycznej oraz należytej staranności.

Z naszych doświadczeń zawodowych wynika, że przyczyną stosowania manewru Kristellera jest zła opieka nad kobietą rodzącą, m.in. nieprawidłowe monitorowanie za pomocą KTG albo jego całkowity brak czytraktowanie kobiety z wyższością, wręcz jak intruza.

Nieprawidłowa opieka prowadzi do sytuacji, w której lekarze albo położne wykrywają komplikacje porodu na etapie, kiedy nie można już zareagować np. poprzez wykonanie cesarskiego cięcia.

Problematyczne przy sprawach dotyczących zastosowania chwytu Kristellera są zazwyczaj kwestie dowodowe, a zwłaszcza ukrywanie przez lekarzy w dokumentacji medycznej zastosowania chwytu Kristellera.

Lekarze obawiając się negatywnych dla siebie skutków nie wpisują wykonania rękoczynu Kristellera do dokumentacji medycznej, co sprawia, że trudniej jest udowodnić jego zastosowanie.

Pamiętać należy jednak o tym, iż nie jest to niemożliwe, a z całości informacji wynikających z dokumentacji medycznej w połączeniu z zeznaniami matki czy też ojca dziecka można wykazać, iż odniesione obrażenia są skutkiem zastosowanego chwytu Kristellera.

Walka o odszkodowanie od szpitala może być trudna, jednak z pewnością warto ją podjąć, gdy istnieją ku temu przesłanki. Nic nie zwróci zarówno kobiecie jak i jej dziecku zdrowia czy też życia, lecz uzyskanie zadośćuczynienia lub renty, szczególnie gdy dziecko jest niepełnosprawne z powodu nieprawidłowego zastosowania chwytu Kristellera może chociażby częściowo zrekompensować odniesioną szkodę. 

Chwyt Kristellera – wyroki sądów

Poniżej znajdują się przykładowe wyroki, w których sądy uznały, iż zastosowanie manewru Kristellera nie powinno mieć miejsca:

• Sąd Okręgowy Warszawa – Praga (sygn. akt III C 1315/10) wydał wyrok, w którym zasądził na rzecz powoda kwotę ponad miliona złotych zadośćuczynienia oraz comiesięczną rentę w wysokości ponad 12.000,00 zł. Sąd wydając wyrok oparł się na przekonaniu, iż w trakcie porodu nieprawidłowo sprawowano opiekę nad rodzącą: w szpitalu był dostępny jeden lekarz położnik, nie był obecny od początku drugiej fazy porodu pomimo wykazywanego zaburzenia w KTG, na oddziale nie zapewniono możliwości zakończenia porodu za pomocą kleszczy albo próżnociągu, wiedząc o tym nie zdecydowano się wcześniej na wykonanie cesarskiego cięcia. Sąd uznał, iż zastosowania manewru Kristellera oraz niepełnosprawności można było uniknąć prawidłowo prowadząc poród.

• Sąd Okręgowy w Olsztynie (sygn. akt I C 422/15) wydał wyrok, w którym zasądził kwotę 400.000,00 złotych zadośćuczynienia oraz comiesięczną rentę w wysokości 4.000,00 złotych. U rodzącej pielęgniarka wykonała dwukrotnie chwyt Kristellera, a dziecko urodziło się w znacznym niedotlenieniu. Sąd przyjął za biegłymi, że nieprawidłowe prowadzenie porodu, w toku którego nie prowadzono monitorowania KTG w połączeniu z wykonanym rękoczynem Kristellera spowodowało pojawienie się niedotlenienia. Sąd wrócił uwagę, że wykonany manewr Kristellera pogłębił niedotlenienie dziecka.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 693 800 771
• mailowo na adres ewelina.miller@eim.waw.pl

Adwokat Ewelina Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje