Definicja błędu medycznego

Niejednokrotnie w prasie czy telewizji spotykają się Państwo z informacjami o kolejnych błędach medycznych popełnianych przez lekarzy lub pielęgniarki. Pamiętać trzeba jednak, że nie każdy błąd lekarza, czy też pielęgniarki będzie błędem medycznym. Można wyróżnić dwie sytuacje:

• Lekarz popełnia błąd, jego zachowanie jest obiektywnie nieprawidłowe, lecz nie stanowi błędu medycznego i nie uzasadnia dochodzenia roszczeń pacjenta przed sądem.
• Lekarz dopuszcza się nieprawidłowości, które stanowią błąd medyczny i skutkują możliwością dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia za błąd medyczny.

Powyższe rozróżnienie jest możliwe, gdyż błąd medyczny może mieć miejsce tylko po łącznym spełnieniu kilku przesłanek, z których jedną jest nieprawidłowe postępowanie lekarza niezgodne z zasadami sztuki i wiedzy medycznej. 

Poniżej znajdą Państwo odpowiedź na pytania:

• czym jest błąd medyczny?
• kiedy występuje błąd medyczny?
• jakie rodzaje odpowiedzialności może ponieść za popełnienie błędu medycznego lekarz, pielęgniarka czy położna.

Błąd medyczny definicja

Pojęcie błędu medycznego nie jest zdefiniowane jednolicie. Istnieje wiele określeń i definicji w zależności od aktu prawnego, w którym się znajdują. Analizując orzecznictwo oraz poglądy doktryny można stwierdzić, iż błędem medycznym określa się takie działania lub zaniechania lekarza, które są niezgodne z aktualną wiedzą medyczną i spowodowały negatywne skutki dla zdrowia lub życia pacjenta.

Aby zrozumieć to zagadnienie warto przywołać art. 4 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz ma obowiązek wykonywać zawód:

• zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej,
• dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób,
• zgodnie z zasadami etyki zawodowej,
• z należytą starannością.

Tym samym, jeśli lekarz wykonuje swoje obowiązki z pominięciem powyższych wskazań lub niezgodnie z zasadami wiedzy medycznej może dojść do błędu medycznego. Przy ocenie czy w danym przypadku doszło do błędu medycznego konieczne jest, aby postępowanie lekarza było niezgodne z zasadami wiedzy medycznej obowiązującymi w dacie popełnienia błędu medycznego.

Jeśli zdarzenie miało miejsce w 2000 r. rozpatruje się jakie normy i standardy obowiązywały wtedy lekarzy, nawet jeśli w 2019 r. są one całkowicie inne. Może więc dojść do sytuacji, w której działanie lekarza było niezgodne np. z aktualnymi wytycznymi w zakresie prowadzenia ciąży, lecz w 2000 r. działanie to było zgodne z ówczesną wiedzą medyczną. Lekarz nie powinien wtedy odpowiadać za błąd medyczny, gdyż przestrzegał obowiązujących w 2000 r. norm.

Za każdym razem błąd medyczny musi się wiązać z negatywnymi następstwami dla pacjenta. Nie będzie mowy o błędzie medycznym, jeśli nieprawidłowe działanie lekarza nie spowodowało szkody u pacjenta.

Podsumowując, błąd medyczny występuje, jeżeli w danym przypadku da się stwierdzić łącznie:

• nieprawidłowości w postepowaniu personelu medycznego, niezgodne z zasadami wiedzy medycznej;
• wystąpienie szkody u pacjenta;
• bezpośredni związek między zaistniałą szkodą, a nieprawidłowościami.

W doktrynie oraz w orzecznictwie sądowym wyróżnia się dwie podstawowe kategorie błędów lekarskich, a mianowicie:

• błąd diagnostyczny
• błąd terapeutyczny.

Błędy te opiszę dokładnie w następnych artykułach.

Ogólnie rzecz ujmując o błędzie medycznym diagnostycznym można mówić wtedy, kiedy lekarz naruszając obowiązujące go zasady postępowania medycznego błędnie rozpozna stan zdrowia pacjenta.

Przykładowo do błędu diagnostycznego dojdzie, gdy lekarz zdiagnozuje u pacjenta chorobę wrzodową żołądka, podczas gdy jest to nowotwór.

Błąd medyczny terapeutyczny natomiast polega na niewłaściwym wykonaniu czynności leczniczych.

Przykładem takiego błędu jest nieprzeprowadzenie w sposób prawidłowy operacji, co skutkuje śmiercią pacjenta.

Odpowiedzialność karna lekarza

Odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny może zaistnieć na kilku płaszczyznach, obejmując:

• odpowiedzialność karną,
• odpowiedzialność cywilną,
• odpowiedzialność zawodową.

Pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności karnej za błąd medyczny będzie możliwe, gdy zostaną spełnione następujące przesłanki:

• działanie lekarza będzie sprzeczne z zasadami wiedzy i sztuki medycznej;
• nastąpi skutek w postaci śmierci pacjenta lub dojdzie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pacjenta, innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia;
• zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem lekarza a skutkiem;
• lekarz działał w sposób zawiniony nawet jeżeli zawinienie lekarza było nieumyślne.

Odpowiedzialność lekarza

Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością majątkową. Główną funkcją tej odpowiedzialności, zwłaszcza odszkodowawczej jest wyrównanie uszczerbku doznanego przez poszkodowanego. W przypadku szkody majątkowej takiej jak przykładowo koszty zakupu leków, ortez itp. z reguły przybiera postać odszkodowania, gdy natomiast zachodzi szkoda niemajątkowa, taka jak m.in. cierpienie spowodowane bólem, obawa przed pogorszeniem stanu zdrowia, ciągły stres, poczucie skrzywdzenia czy też poczucie, że jest się ciężarem dla najbliższych, poszkodowany może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Szerzej o odpowiedzialności cywilnej można przeczytać na Naszym blogu.

Kolejnym rodzajem odpowiedzialności lekarza albo pielęgniarki jest odpowiedzialność dyscyplinarna za popełnione zaniedbania. Każdy lekarz i pielęgniarka należą do określonej izby zawodowej, w ramach której działa sąd dyscyplinarny. Lekarze oraz pielęgniarki odpowiadają przed nim za wszelkie nieprawidłowości, których się dopuścili w trakcie leczenia pacjenta. Sąd lekarski po przeprowadzeniu postępowania może orzec karę upomnienia, nagany, zawieszenia w wykonywanych czynnościach, a nawet wydalenia z zawodu.

Błąd medyczny, a niepowodzenie lekarskie

Bardzo często zdarza się, iż pomimo tego, że leczenie się nie powiodło lekarz nie poniesie żadnej odpowiedzialności. Dzieje się tak dlatego, iż mamy do czynienia z tzw. niepowodzeniem lekarskim, za które lekarz nie odpowiada.

Pojawia się pytanie jak rozpoznać, czy mamy do czynienia z błędem medycznym, czy z niepowodzeniem lekarskim?

Niepowodzenie lekarskie ogólnie rzecz biorąc polega na tym, że wystąpił negatywny efekt leczenia, choć doszło do prawidłowego rozpoznania choroby, zastosowano właściwe leczenie oraz otoczono pacjenta staranną opieką.

Do niepowodzenia może dojść z uwagi na rodzaj choroby, jej przebieg, dostęp do leczenia, zbyt późne zgłoszenie się do lekarza, czy też nieprzestrzeganie zaleceń przez pacjenta.

Przykładowo można wskazać sytuację osoby, u której doszło do zawału mięśnia sercowego. Lekarz zalecił zmianę trybu życia, pozbycie się nadwagi, rzucenie palenia, większą aktywność fizyczną. Tymczasem pacjent nie zmienił swoich nawyków, nie zastosował się do żadnego z zaleceń lekarza. W takiej sytuacji nie możemy mówić o odpowiedzialności lekarza za błąd, jeżeli pacjent zmarł. Lekarz nie naruszył reguł sztuki lekarskiej, działał z należytą starannością wskazując w zaleceniach nowy tryb życia pacjenta.

Z praktyki wynika, że najczęściej z niepowodzeniem mamy do czynienia w tzw. chorobach piorunujących, rozwijających się bardzo szybko, czy też w takich, które nie dają żadnych objawów. Najbardziej widocznym przykładem są choroby nowotworowe, które przez wiele lat mogą się rozwijać bez żadnych objawów, po czym następuję gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia, a nierzadko śmierć pacjenta. Są to choroby, wobec których medycyna mimo ogromnego rozwoju wciąż jest bezsilna. Zawsze należy się liczyć z tym, iż proces leczenia może się nie powieść z przyczyn, na które lekarz nie ma żadnego wpływu.

Podsumowując, główna różnica pomiędzy błędem medycznym, a niepowodzeniem lekarskim polega na tym, iż niepowodzenie lekarskie wynika z nieuchronności procesów chorobowych, a nie z winy lekarza. Niepowodzenie lekarskie należy do tzw. ryzyka zawodowego lekarzy.

Tymczasem o błędzie medycznym mówimy wtedy, gdy lekarz zaniedbał dokonania pewnych czynności, nie zachował należytej staranności na skutek czego wystąpiły ujemne skutki zdrowotne u pacjenta bądź też doszło do jego śmierci. Innymi słowy przy niepowodzeniu lekarskim lekarz nie mógł nic zrobić, natomiast jeśli dopuścił się błędu medycznego mógł postąpić w inny sposób, który mógłby uchronić pacjenta przed pogorszeniem się jego stanu zdrowia lub przed śmiercią.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 693 800 771
• mailowo na adres ewelina.miller@eim.waw.pl

Adwokat Ewelina Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje