Odszkodowanie w procesie karnym

Postępowanie karne ma na celu przede wszystkim pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa, czyli wymierzenie lekarzowi kary za popełnione przez niego błędy lub zaniechania w trakcie procesu leczenia, czy ukaranie sprawcy wypadku drogowego.

Ukaranie sprawcy to jednak nie wszystko, gdyż skutki błędu medycznego popełnionego przez lekarza, czy wypadku drogowego zazwyczaj są bardzo dotkliwe dla osoby pokrzywdzonej i odbijają się niekorzystnie na jej stanie zdrowia, a czasami nawet skutkują jego śmiercią, dlatego też osoby pokrzywdzone wskutek błędu medycznego czy wypadku komunikacyjnego oczekują z tego tytułu również zadośćuczynienia, odszkodowania lub renty.

W niniejszym artykule dokładnie opiszę:

• Jak uzyskać odszkodowanie w sprawie karnej;
• Kiedy sąd zasądza zadośćuczynienie w wyroku karnym;
• Czy przy warunkowym umorzeniu postępowania można uzyskać odszkodowanie od sprawcy szkody.

Odszkodowanie w sprawie karnej

Co do zasady w celu dochodzenia odszkodowania, zadośćuczynienia czy renty od sprawcy szkody wynikającej z błędu w sztuce lekarskiej czy wypadku drogowego właściwe jest postępowanie cywilne.

Przed sądem cywilnym pacjent lub w przypadku śmierci pacjenta jego osoby najbliższe mają największe możliwości wykazania poniesionych z tego tytułu szkód zarówno materialnych jak i niematerialnych.

Postępowanie cywilne wiąże się jednak zazwyczaj z koniecznością:

• złożenia pozwu do sądu cywilnego,
• wykazania odpowiedzialności sprawcy;
• wykazania rozmiaru doznanej krzywdy i poniesionych szkód materialnych;
• poniesienia kosztów procesu;
• oczekiwana na zakończenie postępowania cywilnego, które może trwać nawet kilka lat.

Z tych względów swoje roszczenia wobec sprawcy szkody warto zgłosić już na etapie postępowania karnego. Zgodnie z treścią art. 46 § 1 i 2 kodeksu karnego „W razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty nie stosuje się. Jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200.000,00 złotych na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie, gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich.”

Z przedstawionego powyżej przepisu wynika, że sąd karny, wydając wyrok skazujący na wniosek pokrzywdzonego poza karą orzeka od sprawcy szkody na podstawie przepisów prawa cywilnego również o stosownym odszkodowaniu i zadośćuczynieniu. Sąd karny nie może orzekać jednak o rencie.

Wniosek o orzeczenie przez sąd karny opisanych powyżej roszczeń odszkodowawczych można złożyć na każdym etapie procesu karnego, nawet ustnie po zamknięciu przewodu sądowego, czyli na koniec postępowania sądowego w tak zwanych mowach końcowych lub poprosić prokuratora o jego złożenie w ramach wnioskowanej kary.

Zadośćuczynienie w wyroku karnym

Głównym celem wyroku karnego w sprawach o błąd lekarski czy wobec sprawcy wypadku drogowego jest wykazanie jego winy i potwierdzenie odpowiedzialności na negatywne skutki tego zdarzenia dla osób poszkodowanych. Zadośćuczynienie czy odszkodowanie orzekane są w wyroku karnym jako dodatek do kary i to jedynie na wyraźny wniosek osób poszkodowanych, gdyż do ich dochodzenia przeznaczone jest postępowanie cywilne.

Z tych względów sądy karne niechętnie stosują przepisy prawa cywilnego i zamiast zasądzić na rzecz osoby poszkodowanej zadośćuczynienie w wyroku karnym najczęściej orzekają nawiązkę. W przypadku śmierci pacjenta sąd w wyroku karnym może orzec nawiązkę osobno na każdej z osób najbliższych zmarłego pacjenta pokrzywdzonych na skutek jego śmierci.

Nie jest to jednak rozwiązanie idealne, gdyż w ramach procesu karnego nie ma możliwości wykazania rozmiaru krzywdy odniesionej przez pokrzywdzonego pacjenta lub jego osoby najbliższe, a orzekane przez sądy karne kwoty zadośćuczynienia czy nawiązki są bardzo uznaniowe i zdecydowanie niższe od kwot uzyskiwanych tytułem zadośćuczynienia w ramach procesu cywilnego.

Z art. 46 § 3 k.k. wynika jednak bezpośrednio, że „orzeczenie odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie § 1 albo nawiązki na podstawie § 2 nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego.”

W ten sposób w ramach wyroku karnego pokrzywdzony pacjent lub w przypadku jego śmierci osoby najbliższe zmarłego pacjenta mogą uzyskać częściowe zadośćuczynienie pozwalające na pokrycie bieżących potrzeb oraz kosztów postępowania cywilnego, w którym będą mogli dochodzić właściwych roszczeń należnych z tytułu błędu medycznego czy wypadku drogowego w tym renty, której nie można dochodzić w procesie karnym.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego a odszkodowanie

Wiele postępowań karnych dotyczących błędu lekarskiego czy wypadku komunikacyjnego kończy się wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Zgodnie z treścią art. 67 § 3 k.k. „Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.”

Osoba pokrzywdzona, która występuje w procesie karnym jako oskarżyciel posiłkowy ma wpływ na treść i warunki wniosku o warunkowe umorzenie postępowania wobec sprawcy szkody.

Oczywiście ze względu na charakter postępowania karnego, którego głównym celem jest ukaranie sprawcy, a nie zadośćuczynienie osobom poszkodowanym oraz zazwyczaj ograniczone możliwości finansowe sprawcy szkody w większości przypadków nieskuteczne będzie domaganie się w ramach wniosku o warunkowe umorzenie postępowania orzeczenia przez sąd odszkodowania i zadośćuczynienia za wszystkie doznane przez osobę poszkodowaną krzywdy i szkody materialne.

Osoba poszkodowana może jednak domagać się przy okazji rozpatrywania przez sąd karny wniosku o warunkowe umorzenie postępowania wobec sprawcy szkody częściowego odszkodowania w wysokości ok. 25-40 % świadczeń, które są realne do uzyskania w ramach postępowania cywilnego.

Co więcej, lekarz skazany wyrokiem karnym w związku z popełnieniem błędu medycznego czy sprawca wypadku komunikacyjnego mogą dochodzić od ubezpieczyciela w ramach wykupionej polisy OC zwrotu kwot wypłaconych osobom poszkodowanym, na mocy prawomocnego wyroku karnego.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje