Zadośćuczynienie za śmierć

W dalszej części artykułu wyjaśnię:

• Co to jest zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej i komu się należy;
• W jakim czasie należy zgłosić roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć;
• Dlaczego warto złożyć pozew o zadośćuczynienie za śmierć;
• Jakie kwoty można uzyskać tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej;
• Czy od pieniędzy uzyskanych tytułem zadośćuczynienia za śmierć trzeba zapłacić podatek.

Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby

Uprawnienie do dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej wynika bezpośrednio z art. 446 § 4 kodeksu cywilnego zgodnie, z którym: „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.”

Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej ma na celu rekompensatę takich negatywnych skutków wypadku wywołanych śmiercią osoby najbliższej, jak:

• wstrząs i cierpienia psychiczne;
• uczucie smutku, tęsknoty, żalu;
• poczucie osamotnienia;
• utrata wsparcia, rady, towarzystwa;
• niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji;
• zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny;
• poczucie sieroctwa, czy niższej wartości wobec rówieśników;
• zachwianie poczucia bezpieczeństwa;
• pogorszenie ogólnej sytuacji życiowej;
• spadek sił życiowych;
• przyspieszenie rozwoju choroby.

Zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby przysługuje nie tylko członkom rodziny, ale również osobom, z którymi zmarłego łączyła silna więź emocjonalna. Do grona osób, które mogą dochodzić zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej zaliczamy:

• małżonka, partnera, konkubenta;
• ojca i matkę;
• dzieci w tym dzieci adoptowane i przyjęte na wychowanie;
• rodzeństwo, również rodzeństwo przyrodnie;
• dziadków;
• wnuków.

Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej – Przedawnienie

Wniosek o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej składa się bezpośrednio do ubezpieczyciela, u którego sprawca szkody posiadał w dacie zdarzenia wykupioną polisę OC. Czas na zgłoszenie roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć jest zależny od okresu przedawnienia w danej sprawie i wynosi w sprawie:

• wypadku drogowego lub wypadku przy pracy:
  • 20 lat – jeżeli sprawca szkody został skazany prawomocnym wyrokiem sądu karnego;
  • 3 lata – jeżeli w sprawie zostało wydane postanowienie o umorzeniu postępowania, gdyż sprawca wypadku zmarł, uciekł lub nie udało się go ustalić. Jeżeli od wypadku upłynęło ponad 3 lata to i tak warto zgłosić się do specjalisty o analizę sprawy, gdyż termin ten w określonych okolicznościach może ulec przedłużeniu nawet do 20 lat.
• błędu medycznego:
  • 10 lat od daty zdarzenia, jednak nie więcej niż 3 lata od chwili, gdy rodzina zmarłego pacjenta dowiedziała się o nieprawidłowościach w leczeniu;
  • 20 lat od daty zdarzenia, jeżeli osoby odpowiedzialne za błąd medyczny zostały skazane prawomocnym wyrokiem karnym.

Generalnie sprawy dotyczące błędów medycznych warto zgłaszać jak najszybciej, gdyż po upływie roku od śmierci pacjenta zazwyczaj nie ma już możliwości wszczęcia postępowania przed Wojewódzką Komisją ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych, co może utrudnić wykazanie nieprawidłowości w sposobie leczenia pacjenta.

Pozew o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej

Jest oczywiste, że przeliczenie krzywdy wywołanej śmiercią osoby bliskiej na odpowiednią kwotę pieniędzy tytułem zadośćuczynienia za śmierć nie jest rzeczą prostą. Każdy przypadek musi być rozważany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy, a w szczególności skutków śmierci na życie i funkcjonowanie osoby bliskiej oraz swobodnej oceny sądu. Szczególna rola sądu wynika w tym przypadku także z tego, że ustawodawca nie wskazał na kryteria ani granice ustalania wysokości zadośćuczynienia z tytułu śmierci osoby najbliższej.

W praktyce ubezpieczyciel wydając decyzję o wypłacie bezspornej kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej opiera się wewnętrznych wzorach i standardach, kierując się przede wszystkim interesem finansowym firmy, a nie faktyczną sytuacją osoby poszkodowanej. Prowadzi to do znacznej rozbieżności pomiędzy kwotami zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej wypłacanymi dobrowolnie przez ubezpieczyciela, a tymi zasądzanymi wyrokiem sądu cywilnego. Różnica w wysokości przyznanych świadczeń potrafi być kilkukrotna, szczególnie jeżeli w sprawie mamy też do czynienia z przyczynieniem się osoby poszkodowanej.

Tak więc w rozstrzyganiu sporów dotyczących wysokości zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej zdecydowanie celowym jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego, w celu ustalenia kwoty należnego zadośćuczynienia przez niezależnego sędziego. W tego typu sprawach nie warto też zawierać ugody z ubezpieczycielem, gdyż tylko złożenie pozwu o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej gwarantuje, że sprawa zostanie obiektywnie rozpatrzona, a wypłacona kwota zadośćuczynienia będzie adekwatna do faktycznie poniesionej straty, bliskości więzi ze zmarłą osobą oraz negatywnych skutków, z którymi osoba bliska musi się mierzyć po doznanej stracie.

Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej przed 2008

Przepis art. 446 § 4 kodeksu cywilnego, który jest podstawą dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej został dodany do kodeksu cywilnego dopiero w 2008 roku. Do tego czasu nie było w Polskim prawie przepisu, który byłby bezpośrednią podstawą do przyznawania zadośćuczynienia za śmierć, więc stratę związaną ze śmiercią osoby bliskiej trzeba było przedstawiać jako naruszenie dóbr osobistych lub wykazywać wpływ śmierci osoby bliskiej na pogorszenie się sytuacji materialnej rodziny. W praktyce różnie się to kończyło, gdyż ubezpieczyciele oczywiście odmawiali wypłat zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej lub przyznawali jedynie symboliczne kwoty. Wyroki sądów również bywały lepsze lub gorsze, a zdarzały się nawet sytuacje, w których wydawane były wyroki odmawiające wypłaty jakiejkolwiek kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej.

Oczywiście była to sytuacja skrajnie niekorzystna dla osób poszkodowanych, gdyż mimo że straciły osobę bliską to z tego tytułu często odmawiano im wypłaty świadczeń lub wypłacano je jedynie w symbolicznej wysokości, która w żaden sposób nie mogła być uznana za adekwatną do rozmiaru doznanej krzywdy i doświadczonego cierpienia. Po dodaniu do kodeksu cywilnego w 2008 roku art. 446 § 4 sytuacja uległa znaczącej poprawie i powstało jednolite orzecznictwo zgodnie, z którym sądy cywilne regularnie zasądzają w wyrokach zdecydowanie wyższe kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej niż przed 2008 rokiem.

Oczywiście prawo powinno być równe dla wszystkich, a osoby poszkodowane, które zgłosiły roszczenia o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej przed 2008 rokiem nie być w gorszej sytuacji niż te, które swoje roszczenia zgłosiły po 2008 roku. Z tych względów każda osoba, która otrzymała z polisy OC sprawcy wypadku drogowego jakiekolwiek świadczenia za śmierć osoby bliskiej powinna rozważyć zlecenie analizy swojej sprawy adwokatowi mającemu doświadczenie w prowadzeniu spraw odszkodowawczych. Bardzo często okazuje się, że mimo upływu ponad kilkunastu lat osobie poszkodowanej należą się dodatkowe pieniądze z tytułu zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej, a kwota takiej dopłaty potrafi wynosić nawet ponad 50 tysięcy złotych.

Podatek od zadośćuczynienia za śmierć

Każda kwota wypłacona przez ubezpieczyciela w ramach polisy OC sprawcy szkody tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej jest zwolniona od podatku. Osoba poszkodowana, która otrzymała zadośćuczynienie za śmierć nie ma również obowiązku zgłaszania tej kwoty jako uzyskanego przychodu w ramach rocznego rozliczenia podatkowego PIT, gdyż zadośćuczynienie za śmierć nie jest uznawane za przychód.

Obowiązek zgłoszenia i zapłaty podatku występuje jedynie w stosunku do odsetek za opóźnienie naliczanych od przyznanej wyrokiem sądowym kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. W sytuacji, kiedy po wyroku sądu cywilnego ubezpieczyciel wypłaca zadośćuczynienie wraz z odsetkami za 0kres od daty zgłoszenia szkody do dnia wypłaty zadośćuczynienia po prawomocnym wyroku sądowym osoba poszkodowana otrzyma również odpowiednią deklarację PIT wypełnioną przez ubezpieczyciela, którą należy uwzględnić w rocznym rozliczeniu podatkowym. Jeżeli w Państwa sprawie nie został przesłany PIT przez ubezpieczyciela to znaczy, że nie są Państwo zobowiązani do zapłaty podatku od uzyskanej kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller