Kapitalizacja renty

Renta to świadczenie okresowe wypłacane co miesiąc lub co kwartał. Renta może być wypłacana przez określony czas lub dożywotnio. A przede wszystkim renta jest wypłacana przez ZUS lub KRUS osobom, których stan zdrowia nie pozwala na wykonywanie pracy. Takie są główne skojarzenia ludzi, którym zada się pytanie – co to jest renta?

Skojarzenia te są częściowo prawidłowe, jednak dotyczą głównie renty z ZUS lub KRUS, natomiast renta wypłacana przez ubezpieczyciela z polisy OC sprawcy na rzecz osób poszkodowanych ma znacznie szerszy zakres i rządzi się swoimi prawami, a przede wszystkim w przeciwieństwie do renty wypłacanej przez ZUS czy KRUS można ją skapitalizować.

Celem niniejszego artykułu jest dokładne wyjaśnienie:

• czym jest i na czym polega kapitalizacja renty;
• jak wyliczyć kwotę należną w ramach kapitalizacji renty;
• w jaki sposób można skapitalizować rentę;
• czy od renty lub kwoty skapitalizowanej renty należy zapłacić podatek.

Skapitalizowana renta

Kapitalizacja renty polega na zamianie przyszłych okresowych świadczeń rentowych na jednorazowe odszkodowanie wypłacane przez ubezpieczyciela osobie poszkodowanej. Dzięki kapitalizacji renty osoba poszkodowana od razu otrzymuje znaczną sumę pieniężną, w zamian za co zrzeka się roszczeń o wypłatę renty na przyszłość.

Rozwiązanie to z założenia ma być korzystne dla obu stron, gdyż osoba poszkodowana może:

• otrzymaną kwotę skapitalizowanej renty zainwestować zapewniając sobie stały dochód, który dodatkowo będzie mogła odziedziczyć jej rodzina, gdyż majątek zakupiony za kwotę otrzymaną ze skapitalizowanej renty wchodzi do spadku po zmarłej osobie poszkodowanej.
• Skapitalizowaną rentę można również przeznaczyć na przystosowanie do wykonywania nowego zawodu lub założenie własnej firmy.

Kapitalizacja renty leży również w interesie towarzystwa ubezpieczeń, które ją wypłaca w ramach polisy OC, gdyż zamyka w ten sposób ostatecznie likwidację danej szkody, co pozwala:

• odciążyć pracowników,
• zmniejsza wysokość rezerw kapitałowych, które musi posiadać ubezpieczyciel,
• a często skutkuje również oszczędnością finansową ze względu na fakt iż zazwyczaj kwota wypłacana w ramach skapitalizowanej renty jest niższa niż suma kwot wypłacanych co miesiąc do końca życia osoby poszkodowanej.

Podstawą prawną dochodzenia kapitalizacji renty jest art. 447 kodeksu cywilnego zgodnie z którym: „Z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.”

Z brzmienia w/w przepisu wynika, że konieczną przesłanką kapitalizacji renty jest istnienie ważnych powodów.

Jednorazowe odszkodowanie zamiast renty

Czym zatem są ważne powody wskazane w treści art. 447 k.c.? 

Jeden z nich został wymieniony w cytowanym wyżej przepisie. Ma on jednak charakter przykładowy, na co wskazuje określenie „w szczególności„. Ważnym powodem w rozumieniu tego przepisu jest bowiem każda istotna, leżąca w interesie poszkodowanego, potrzeba zaspokojenia wydatków.

Innymi słowy, zastąpienie renty jednorazowym odszkodowaniem jest dopuszczalne, gdy w wyjątkowych sytuacjach odszkodowanie wypłacone jednorazowo jest bardziej korzystne dla poszkodowanego niż comiesięczna renta.

Kapitalizacja renty zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31 lipca 2003 r., sygn. akt I ACa 568/03, jest zasadna, gdy: „zapewni osobie poszkodowanej zaspokojenie tych wszystkich potrzeb tak bieżących, jak i przyszłych, dla których zaspokojenia przeznaczoną była renta, a równocześnie z punktu widzenia szeroko pojętego interesu poszkodowanego będzie to bardziej korzystne od renty”.

Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 28 października 1999 r., sygn. akt II UKN 175/99: „ważnym powodem, uzasadniającym żądanie kapitalizacji renty na podstawie art. 447 k.c., może być również umożliwienie poszkodowanemu, który stał się inwalidą, wykonywania nowego zawodu przez podjęcie działalności handlowej we własnym sklepie.”

Jak widać z powyższych wyroków zakres powodów umożliwiających dokonanie kapitalizacji renty jest nieograniczony, a więc jeżeli tylko poszkodowany ma konkretny pomysł, na przeznaczenie środków uzyskanych w wyniku kapitalizacji renty może wystąpić z takim żądaniem.

Z mojej praktyki mogę wskazać, iż bardzo częstym powodem kapitalizacji renty jest chęć zakupu własnego mieszkania lub mieszkania pod wynajem, z którego dochód zabezpieczy w przyszłości sytuację materialną osoby poszkodowanej.

Kapitalizacja renty – jak obliczyć

Podstawą dla ustalenia właściwej kwoty jednorazowego odszkodowania, do której ma być dokonana kapitalizacja renty są dwa elementy:

• wysokość comiesięcznej renty;

• przewidywany czas wypłacania renty w przyszłości – określany na podstawie przewidywanej średniej długości życia według danych GUS. 

Kwotę należną w ramach skapitalizowanej renty można obliczyć poprzez pomnożenie obu wskazanych powyżej elementów, czyli wysokości miesięcznej renty oraz ilości miesięcy pozostałych do osiągnięcia średniej długości życia dla mężczyzny lub kobiety według danych GUS. Rozróżnienie płci jest w tym przypadku bardzo ważne, gdyż dla mężczyzny średnia długość życia wynosi obecnie 74 lata, a dla kobiety aż 82 lata, co w znaczący sposób przekłada się na kwotę kapitalizacji renty.

Dla uproszczenia przedstawię do na następującym przykładzie: Anna Nowak ma 50 lat i na skutek wypadku drogowego została osobą trwale niepełnosprawną i częściowo niezdolną do pracy. Z tego tytułu otrzymała z polisy OC rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 1.500,00 zł miesięcznie oraz utraconych dochodów w kwocie 2.500,00 zł miesięcznie. Suma skapitalizowanej renty wynosi w jej sprawie 1 milion 536 tysięcy złotych. Oczywiście w ramach ugody towarzystwo ubezpieczeń zaproponuje kapitalizację renty do kwoty znacznie niższej, często nawet poniżej 50% sumy skapitalizowanej renty.

Przed wystąpieniem o kapitalizację renty warto:

• sprawdzić czy kwota miesięcznej renty ustalona jest w maksymalnej możliwej wysokości. Często po upływie kilku lat z uwagi na np. inflację kwota renty powinna zostać podwyższona lub istnieją dodatkowe podstawy do podwyższenia kwoty comiesięcznej renty, jak np. zmniejszone widoki powodzenia na przyszłość;

• ustalić, czy osobie poszkodowanej nie należą się od zakładu ubezpieczeń inne świadczenia, gdyż w ramach ugody z tytułu kapitalizacji renty zakład ubezpieczeń często oczekuje również od osoby poszkodowanej zrzeczenia się roszczeń na przyszłość.

Dopiero po wyjaśnieniu w/w kwestii można przystąpić do negocjacji z ubezpieczycielem w zakresie kapitalizacji renty, która zabezpieczy należycie interesy osoby poszkodowanej. Taki sposób postępowania znacznie zwiększa szanse na uzyskanie korzystnych warunków kapitalizacji renty.

Kapitalizacja renty – ugoda

W praktyce kapitalizacja renty następuje najczęściej w formie ugody między osobą poszkodowaną, a zakładem ubezpieczeń wypłacającym rentę z polisy OC sprawcy szkody. Obie strony idą na pewne ustępstwa, tak by zakończyć sprawę szybką wypłatą kwoty jednorazowego odszkodowania, która jest satysfakcjonująca dla każdej ze stron.

Etap negocjacji z ubezpieczycielem jest w tym przypadku bardzo ważny, gdyż jak wskazałem powyżej pierwsza propozycja ugodowej kapitalizacji renty może opiewać na kwotę nawet poniżej 50% sumy skapitalizowanej renty.

Nie należy się tym jednak zniechęcać ani przede wszystkim ulegać presji ze strony ubezpieczyciela. Kapitalizacja renty jest korzystna dla obu stron i to zarówno w interesie osoby poszkodowanej jak i towarzystwa ubezpieczeń jest wypłata jednorazowego odszkodowania zamiast renty.

Ubezpieczyciel oczywiście w ramach negocjacji ugodowych będzie udawał, że robi Państwu przysługę, jednak jemu też mu na tym zależy i potrafi iść na znaczące ustępstwa, jeżeli właściwie poprowadzi się negocjacje ugodowe.

Ponadto w przypadku nieuzyskania satysfakcjonującej oferty kapitalizacji renty od zakładu ubezpieczeń możliwe jest również skierowanie powództwa o kapitalizację renty do Sądu, który po przeprowadzeniu rozprawy zadecyduje o zasadności i wysokości kwoty kapitalizacji renty.

Wniosek o kapitalizację renty do sądu składa się na podobnych zasadach jak pozew o odszkodowanie i obowiązuje od niego opłata w wysokości 5% od wartości przedmiot sporu, czyli w tym wypadku kwoty równiej sumie renty za 12 miesięcy.

We wniosku o kapitalizację koniecznie należy wskazać ważne powody, dla których renta ma zostać skapitalizowana i w miarę możliwości szczegółowo je uzasadnić. Warto również zawnioskować o przeprowadzenie przez sąd dowodu z przesłuchania osoby poszkodowanej lub osób jej najbliższych.

Podatek od renty

W trakcie prowadzenia spraw związanych u uzyskiwaniem roszczeń odszkodowawczych często spotykam się z pytaniem od klientów czy od renty lub kwoty jednorazowego odszkodowania uzyskanej w wyniku kapitalizacji renty przyznanej z polisy OC trzeba zapłacić podatek? 

Odpowiedź na powyższe pytanie znajduje się w treści art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z którego wynika, że: „wolne od podatku dochodowego są odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.”

Kapitalizacja renty jest odszkodowaniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3c wymienionej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponieważ renta jest zwolniona od podatku dochodowego, to również świadczenie uzyskane w wyniku kapitalizacji renty jest zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, a osoba poszkodowana nie jest zobowiązana do zapłacenia jakiegokolwiek podatku od uzyskanej renty z polisy OC sprawcy czy jednorazowego odszkodowania uzyskanego w wyniku kapitalizacji renty.

W związku z powyższym kwoty uzyskane tytułem renty lub kapitalizacji renty, przyznane na podstawie pozasądowej ugody zawartej pomiędzy osobą poszkodowaną a ubezpieczycielem lub wyroku sądu cywilnego będą korzystały ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, na podstawie wyżej cytowanego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje