Odszkodowanie za śmierć

Śmierć osoby bliskiej jest jedną z najgorszych rzeczy, które mogą spotkać człowieka. Szczególnie ciężkim przeżyciem jest śmierć nagła, niespodziewana, śmierć na skutek nieszczęśliwego zdarzenia. W takiej sytuacji nie tylko nie ma możliwości pożegnania się z osobą bliską, ale przede wszystkim pojawia się przekonanie, że tak nie musiało się stać.

Osoby bliskie zmarłego na skutek nieszczęśliwego zdarzenia często zadają sobie pytanie co by było, gdyby:

• nie wsiadł wtedy do samochodu?
• pojechał inną drogą?
• wyruszył 10 minut wcześniej lub 15 minut później?
• nie poszedł tego dnia do pracy?
• zgłosił się na leczenie do innego szpitala?
• nie zgodził na proponowany zabieg operacyjny?
• operacje prowadził inny lekarz?

Przecież gdyby wszystko potoczyło się choć odrobinę inaczej to osoba bliska mogłaby żyć jeszcze przez wiele lat. Niestety czasu nie da się cofnąć, nie da się też zmienić podjętych decyzji czy dokonanych wyborów, a żal, smutek i tęsknota za bezpowrotnie straconą osobą bliską zazwyczaj pozostają do końca życia, które nigdy nie będzie już takie samo.

W artykule opiszę:

• kto może ubiegać się o odszkodowanie za śmierć osoby najbliższej:
• jakie kwoty można uzyskać za śmierć rodzica, dziecka, współmałżonka, brata, czy dziadka lub babci;
• co zrobić gdy ubezpieczyciel odmawia wypłaty odszkodowania za śmierć osoby najbliższej. 

Odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej

Nic nie jest w stanie zrekompensować braku osoby bliskiej ani uśmierzyć bólu po jej śmierci. Jednak, jeżeli śmierć osoby bliskiej nastąpiła na skutek czyjegoś zawinienia, np. sprawcy wypadku komunikacyjnego, czy błędu lekarskiego osobom najbliższym zmarłego należy się odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej. Zgodnie z treścią art. 446 § 4 kodeksu cywilnego: „Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.” Przepis ten stanowi bezpośrednią podstawę prawną do dochodzenia odszkodowania za śmierć osoby bliskiej. Choć znaczenie tego przepisu wydaje się oczywiste, wiele wątpliwości budzi określenie kręgu osób najbliższych dla zmarłego uprawnionych do dochodzenia odszkodowania za jego śmierć na podstawie cytowanego powyżej przepisu.

Na podstawie analizy orzeczeń sądów w sprawach o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, do kręgu osób najbliższych zmarłego ponad wszelką wątpliwość należy zaliczyć małżonka oraz zstępnych, czyli dzieci, wstępnych, czyli rodziców i rodzeństwo. Skoro ustawodawca w przepisie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego posłużył się pojęciem rodziny, to nie uczynił tego w sposób przypadkowy, oderwany od normatywnego znaczenia tego pojęcia, opartego wszak na związku małżeńskim oraz więzach pokrewieństwa i powinowactwa. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, z dnia 25 października 2013 r., sygn. akt I ACa 946/13 – Gdy z roszczeniem występuje osoba, która z racji prawnych więzów jest uważana za członka rodziny w znaczeniu normatywnym (małżonek, rodzic, dziecko, wnuk, dziadkowie, rodzeństwo), ich legitymacja czynna, czyli możliwość zgłoszenia roszczenia nie pozostawia żadnych wątpliwości. 

W sytuacji, gdy osoby najbliższej nie łączą ze zmarłym więzi rodzinne to sąd przed uznaniem roszczenia musi ustalić, czy i jakiego rodzaju relacje łączyły osobę dochodzącą odszkodowania ze zmarłą osobą bliską. Tego rodzaju analiza będzie zatem potrzebna w przypadku, gdy z roszczeniem o odszkodowanie za śmierć wystąpi np. osoba pozostająca w związku partnerskim czy też dziecko przyjęte na wychowanie, niespokrewnione i niespowinowacone ze zmarłym poszkodowanym.

Podsumowując do kręgu osób najbliższych zmarłego, którym należy się odszkodowanie za jego śmierć zaliczamy zarówno:

• małżonka; 
• rodziców; 
• dzieci; 
• rodzeństwo; 
• wnuków; 
• dziadków;

jak również:

• osoby pozostające w związku partnerskim z osobą zmarłą;
• dziecko przyjęte na wychowanie, niespokrewnione i niespowinowacone ze zmarłym poszkodowanym.
• a nawet teściów osoby zmarłej.

Odszkodowanie za śmierć rodzica

Do kręgu osób najbliższych zmarłego zalicza się przede wszystkim dzieci osoby zmarłej. Nie budzi żadnych wątpliwości, że śmierć matki lub śmierć ojca to najbardziej bolesne straty w życiu człowieka, gdyż rodzice to osoby, które od urodzenia do śmierci obdarzają swoje dzieci szczerą, silną i bezwarunkową miłością. Odszkodowanie za straty moralne związane ze śmiercią rodzica należy się każdemu z dzieci zmarłego, bez względu na to czy razem mieszkali, jak często się spotykali czy jakie łączyły ich relacje. Są to okoliczności, które wpływają na wysokość należnego odszkodowania za śmierć rodzica, gdyż oczywistym jest, iż im silniejsza więź łączyła dziecko ze zmarłym rodzicem tym większą odczuwa z tego tytułu stratę, a także mocniejszy jest ból i tęsknota po śmierci rodzica.

Kwoty należnego odszkodowania za śmierć rodzica zazwyczaj mieszczą się w przedziale od 40 tysięcy złotych do nawet 250 tysięcy złotych. Wysokość odszkodowania za śmierć ojca lub matki zależy przede wszystkim od:

• łączącej dziecko z rodzicem przed śmiercią więzi emocjonalnej;
• reakcji dziecka na śmierć rodzica;
• sposobu przeżywania żałoby po śmierci ojca lub matki;
• wieku zmarłego rodzica;
• wieku dziecka w chwili śmierci rodzica.

Coraz częściej sądy ustalając kwotę odpowiedniego zadośćuczynienia za śmierć rodzica biorą pod uwagę również sytuację majątkową dzieci zmarłego. Wynika to z tego, że ta sama kwota odszkodowania w zależności od osiąganych dochodów będzie stanowiła inną rekompensatę dla osoby żyjącej skromnie niż dla osoby zamożnej.

Dla przykładu: Odszkodowanie za śmierć rodzica w wysokości 100 tysięcy złotych będzie stanowić inną wartość dla Jana Kowalskiego będącego prezesem spółki Skarbu Państwa i zarabiającego z tego tytułu 40 tysięcy złotych miesięcznie, niż dla Tomasza Nowaka, który pracuje na stanowisku urzędniczym z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4 tysiące złotych. Przyjmując, że obaj cierpieli podobnie to powinni dostać odszkodowanie po śmierci rodzica, w takiej kwocie którą odczują w podobny sposób, czyli kwota odszkodowania za śmierć rodzica dla Jana Kowalskiego powinna być wyższa niż dla Tomasza Nowaka.

Odszkodowanie za śmierć rodzica należy się również dzieciom przybranym oraz przysposobionym. Dla uzyskania odszkodowania za śmierć rodzica, nie ma znaczenia brak pokrewieństwa czy powinowactwa, gdyż najważniejsza jest w tym przypadku faktyczna więź emocjonalna łącząca dziecko ze zmarłym rodzicem.

Odszkodowanie za śmierć dziecka

Powyżej pisałem jak ciężkim i bolesnym przeżyciem jest śmierć rodzica, szczególnie, jeżeli dotyka ona dziecko przed okresem usamodzielnienia się czy założenia własnej rodziny. Często jest to zdarzenie, które odbija się na całym przyszłym życiu dziecka lub przynajmniej znacznej jego części. Śmierć dziecka, stanowi dla rodzica jednak jeszcze większą traumę i to zazwyczaj bez względu na czas tej śmierci, wiek dziecka czy wiek rodziców. Wynika to przede wszystkim z tego, że śmierć dziecka za życia rodziców jest czymś nienaturalnym, niespodziewanym, czymś z czym rodzice z reguły nigdy nie są w stanie się pogodzić.

Odszkodowanie za śmierć dziecka przysługuje każdemu z rodziców bez względu na wiek dziecka, wiek rodziców czy częstotliwość wzajemnych kontaktów rodziców z dzieckiem przed jego śmiercią. Oczywiście są to okoliczności, które wpływają na wysokość odszkodowania za śmierć dziecka. Odszkodowanie za śmierć dziecka przysługuje jego rodzicom, nawet jeżeli nie łączą ich ze zmarłym dzieckiem więzy pokrewieństwa. Odszkodowanie przysługuje więc również za śmierć dziecka adoptowanego, bez względu na wiek, w którym zostało adoptowane, jak również świadomość dziecka o braku pokrewieństwa z rodzicami, którzy je wychowali.

Odszkodowanie z OC sprawcy za śmierć przysługuje również rodzicowi dziecka przybranego, mimo iż tym wypadku rodzica nie łączą ze zmarłym dzieckiem ani więzy krwi, ani więzy prawne w postaci przysposobienia. Dla przyznania odszkodowania za śmierć dziecka najważniejsze nie są aspekty prawne, ale więź emocjonalna wynikająca ze wspólnego życia oraz faktyczna relacja rodziców z dzieckiem.

Kwota odszkodowania za śmierć dziecka jest zbliżona do kwoty odszkodowania za śmierć rodziców i kształtuje się w granicach pomiędzy 60, a 300 tysięcy złotych. Na wysokość kwoty zadośćuczynienia za śmierć dziecka wpływa przede wszystkim:

• wiek zmarłego dziecka;
• więź emocjonalna łącząca rodzica za zmarłym dzieckiem;
• emocjonalne i psychiczne skutki śmierci dziecka;
• zdolność lub brak zdolności do pogodzenia się ze śmiercią dziecka.

Odszkodowanie za śmierć męża, partnera lub konkubenta

Do grupy osób najbliższych zmarłego, zalicza się również męża, żonę, partnera lub konkubenta. W wielu przypadkach więzi między małżonkami czy parterami są nawet silniejsze niż te z rodzicami czy z dziećmi, gdyż to właśnie z tą osobą planujemy spędzić większość naszego życia. Więź między małżonkami uznawana jest za tak silną i bliską, że sądy zasądzają odszkodowanie za śmierć małżonka nawet w sytuacjach, gdy od śmierci do zgłoszenia roszczenia o odszkodowanie za śmierć małżonka minęło już kilkanaście lat, a w tym czasie osoba roszcząca założyła kolejną rodzinę i ponownie ułożyła sobie życie. 

Do uzyskania odszkodowania za śmierć partnera lub konkubenta nie są potrzebne więzi prawne w postaci ślubu, ani nieformalne w postaci zaręczyn. W takiej sytuacji trzeba jednak dodatkowo wykazać że partnerów łączyła stała i bliska więź emocjonalna, że prowadzili wspólne życie i gospodarstwo domowe. W dzisiejszych czasach, w których zdecydowana część życia jest udostępniana i dokumentowana w mediach społecznościowych nie jest to jednak duży problem. Poza zdjęciami czy postami z mediów społecznościowych do wykazania więzi z osobą zmarłą można wykorzystać zeznania członków rodziny czy znajomych, a nawet wspólnie zrealizowane inwestycje czy zaciągnięte kredyty. 

Kwoty odszkodowania za śmierć męża, żony czy partnera zazwyczaj przekraczają 100 tysięcy złotych i w zależności od okoliczności oraz więzi łączącej małżonków mogą sięgać nawet 200-300 tysięcy złotych. Co więcej oprócz odszkodowania za śmierć partnera można dochodzić również dodatkowego jednorazowego odszkodowania za pogorszenie sytuacji materialnej w wysokości do 100 tysięcy zł, a nawet co miesięcznej renty alimentacyjnej, którem celem będzie wyrównanie straty finansowej wynikającej z braku zarobków zmarłego męża, żony czy partnera. 

Odszkodowanie za śmierć babci lub dziadka

Do kategorii osób bliskich, za których śmierć można dochodzić odszkodowania należą również dziadkowie. Odszkodowanie za śmierć babci czy dziadka należy się tak samo jak za śmierć dziecka lub rodzica, gdyż dziadkowie również są zaliczani do grona osób najbliższych. Dochodzenie odszkodowania za śmierć babci czy dziadka jest jednak znacznie trudniejsze, gdyż towarzystwa ubezpieczeń, które wypłacają odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej z założenia odmawiają wypłaty odszkodowania za śmierć babci lub dziadka wskazując, iż nie należą oni do grona osób najbliższych lub więź emocjonalna między, wnukami, a dziadkami, nie jest na tyle silna by za jej zerwanie należało się odszkodowanie.

Odmowa wypłaty odszkodowania za śmierć dziadka czy babci jest działaniem bezprawnym i niezgodnym z utrwaloną linią orzeczniczą sądów powszechnych, które regularnie uznają roszczenia o odszkodowanie za śmierć babci lub dziadka. W takiej sytuacji nie ma sensu składać odwołania od odmownej decyzji ubezpieczyciela, gdyż nie przyniesie ono porządnych skutków i należy wystąpić z pozwem o odszkodowanie do sądu cywilnego. W zdecydowanej większości przypadków, samo złożenie pozwu o odszkodowanie wystarcza by ubezpieczyciel zmienił swoje stanowisko i zaproponował wypłatę odszkodowania w zamian za zawarcie ugody sądowej.

Kwota odszkodowania za śmierć babci lub dziadka może wynosić od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych w zależności od relacji oraz więzi emocjonalnej, które łączyły wnuki ze zmarłą babcią lub dziadkiem.

Odszkodowanie za śmierć brata lub siostry

Rodzeństwo, również jest zaliczane do grona osób najbliższych, za których śmierć na skutek wypadku komunikacyjnego lub błędu medycznego można dochodzić odszkodowania. Niestety podobnie jak w przypadku dziadków, tak samo za śmierć brata czy śmierć siostry towarzystwa ubezpieczeń niechętnie wypłacają odszkodowanie po otrzymaniu zgłoszenia szkody lub wypłacają odszkodowanie za śmierć w kwocie symbolicznej.

Analizując wyroki sądów w sprawach o odszkodowanie za śmierć brata lub siostry należy stwierdzić, że szczególnie duży wpływ na wysokość zasądzanych świadczeń, ma więź emocjonalna łącząca rodzeństwo przed śmiercią. Jeżeli mamy do czynienia z bardzo zżytym rodzeństwem, to odszkodowanie za śmierć brata czy siostry może wynosić nawet 100 tysięcy złotych. Jednak w przypadku, gdy relacje łączące rodzeństwo nie wykraczały poza wspólne spędzanie świąt i uroczystości rodzinnych odszkodowanie za śmierć rodzeństwa może wynosić jedynie 20-30 tysięcy złotych.

Odszkodowanie za śmierć brata lub siostry należy się również dla rodzeństwa przyrodniego jak również przybranego. Jak wskazałem powyżej w sprawach odszkodowanie za śmierć rodzeństwa najważniejszym czynnikiem wpływających na wysokość kwoty odszkodowania jest relacja i więź emocjonalna łącząca rodzeństwo przed śmiercią, a faktyczne pokrewieństwo czy powinowactwo jest okolicznością drugorzędną.

Odszkodowanie po śmierci teścia – ile

Odszkodowanie za śmierć rodziców nie budzi żadnych wątpliwości, jednak ja wygląda sytuacja z dochodzeniem odszkodowania po śmierci teściowej lub teścia? Generalnie odszkodowanie za śmierć teścia lub teściowej uważane jest za nienależne zarówno przez zakłady ubezpieczeń odpowiadające w ramach polisy OC sprawcy, jak również przez sądy orzekające na podstawie złożonego pozwu o zapłatę.

Są jednak wyjątki od tej ogólnie przyjętej reguły, opierające się oczywiście na silnej więzi emocjonalnej łączącej osobę dochodzącą odszkodowania ze zmarłą teściową lub teściem. W wielu przypadkach jest tak, że relacja rodzinna łącząca synową lub zięcia z teściami jest bliższa od więzi, którą mają z własnym rodzicami, a także gdy rodzice wcześnie zmarli. W tego typu sytuacjach można przyjąć, że teściowe faktycznie zastępują takiej osobie rodziców i za śmierć teściów należy jej się odszkodowanie. Oczywiście analogicznie wygląda sytuacja, dochodzenia odszkodowania za śmierć zięcia lub synowej, których łączyła z teściami więź podobna do więzi rodzicielskiej.

Kwota odszkodowania za śmierć teściowej lub teścia z reguły będzie jednak niższa od kwoty odszkodowania za śmierć rodzica i zazwyczaj oscyluje w granicach kwoty 20-60 tysięcy złotych.

Odszkodowanie za śmierć macochy lub ojczyma

Analogicznie wygląda sytuacja osób, które starają się odszkodowanie za śmierć macochy lub ojczyma. Zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy nie należą oni do członków najbliższej rodziny, jednak jednolita linia orzecznika sądów potwierdza, że mimo braku pokrewieństwa, jeżeli miedzy roszczącym, a zmarłym istniała silna więź emocjonalna to odszkodowanie za śmierć macochy czy ojczyma się należy. Stanowisko to zostało nawet przyjęte przez zakłady ubezpieczeń, które w przypadku wykazania silnej więzi emocjonalnej dobrowolnie wypłacają osobom poszkodowanym częściowe odszkodowanie za śmierć ojczyma lub macochy. Bardzo często zdarza się jednak, że odszkodowanie za śmierć ojczyma lub macochy zostanie wypłacone dopiero po wniesieniu do sądu cywilnego pozwu o odszkodowanie, gdyż wcześniej ubeziewczcyiel odmawia wypłaty odszkodowania ze względu na brak wystarczająco silnej więzi emocjonalnej. 

Wysokość należnego odszkodowania za śmierć macochy lub ojczyma powinna być porównywalna do odszkodowania za śmierć ojca lub matki i generalnie wynosi od 50 do 200 tysięcy złotych. Oczywiście wysokość odszkodowania za śmierć w tym przypadku zależy przede wszystkim od bliskości więzi emocjonalnej łączącej dziecko z ojczymem lub macochą oraz długości tej relacji. Dodatkowo na wysokość odszkodowania w tym przypadku ma wpływ również fakt, czy biologiczni rodzince roszczącego dziecka żyją oraz czy utrzymują z nim kontakt. 

PZU nie chce wypłacić odszkodowania za śmierć

Odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej, jest roszczeniem wypłacanym z polisy OC sprawcy szkody, czyli właściciela samochodu, który spowodował wypadek komunikacyjny lub szpitala, w którym doszło do błędu medycznego. Bez ustalenia i potwierdzenia odpowiedzialności sprawcy szkody nie da się uzyskać jakichkolwiek świadczeń i jest to główny powód dla którego PZU czy inny ubezpieczyciel nie chce wypłacić odszkodowania za śmierć osoby bliskiej.

Od decyzji odmownej PZU czy innego ubezpieczyciela można i należy złożyć odwołanie, jednak by było ono skuteczne należy przygotować odpowiednią argumentację podważającą wskazane w decyzji ubezpieczyciela powody na podstawie których odmówił on wypłaty odszkodowania. Jak wskazałem powyżej najczęściej jest to brak ustalenia odpowiedzialności sprawcy szkody. W tym celu najlepiej jest uzyskać prawomocny wyrok karny skazujący sprawcę wypadku komunikacyjnego lub w przypadku błędu medycznego stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta lub postanowienie Wojewódzkiej Komisji do spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych. Bez potwierdzenia odpowiedzialności sprawcy odwołanie od odmownej decyzji ubezpieczyciela będzie bezskuteczne. 

Jeżeli podstawą odmowy wypłaty odszkodowania za śmierć jest wskazywany przez ubezpieczyciela brak wystarczającej więzi pomiędzy osobą roszczącą, a zmarłą lub niewykazanie przez osobę poszkodowaną wystarczającego wpływu śmierci na życie i funkcjonowanie osoby bliskiej, warto rozważyć od razu wystąpienie z pozwem o odszkodowanie do sądu cywilnego. Bardzo często samo złożenie pozwu o odszkodowanie wystarcza do zmiany stanowiska ubezpieczyciela i wypłaty przynajmniej częściowego odszkodowania za śmierć osoby bliskiej lub złożenia przez niego propozycji zawarcia ugody sądowej.

Oczywiście postępowanie przed sądem cywilnym wiąże się z ryzykiem jej przegrania oraz kosztami sądowymi, jednak przed złożeniem pozwu o odszkodowanie można starać się o zwolnienie z kosztów sądowych. Ponadto powierzenie prowadzenia sprawy o odszkodowanie za śmierć adwokatowi, który ma doświadczenie w prowadzeniu tego typu spraw powinno stanowić gwarancje, że zgłoszone w pozwie roszczenia będą ustalone w wysokości realnej do uzyskania, a odpowiedzialność sprawcy będzie wykazana w taki sposób, że nie będzie ryzyka oddalenia powództwa jako niezasadnego, a tym samym przegrania procesu sądowego.  

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje