Wypadki drogowe

Każdego dnia na Polskich drogach dochodzi do dziesiątek, a czasem nawet setek wypadków drogowych. Na szczęście udział w większości z nich kończy się na strachu i niewielkich obrażeniach. Niekiedy jednak wypadki drogowe skutkują śmiercią lub trwałym uszczerbkiem na zdrowiu osób w nich uczestniczących. Każdy wypadek drogowy rodzi też konsekwencje dla jego sprawcy, zarówno na drodze postępowania karnego jak i cywilnego.

W artykule opiszę:

• co to jest wypadek drogowy i jakie obowiązki ciążą na jego sprawcy;
• jak wygląda postępowanie karne w sprawie o wypadek drogowy i jaka kara grozi jego sprawcy;
• jakie odszkodowanie mogą uzyskać osoby poszkodowane w wypadkach drogowych.

Wypadek drogowy

Wypadek drogowy to każde zdarzenie, do którego doszło na drodze publicznej lub prywatnej, na skutek którego co najmniej jedna osoba odniosła obrażenia ciała. To właśnie fakt odniesienia obrażeń ciała przez co najmniej jednego z uczestników odróżnia wypadek drogowy od kolizji drogowej.

Co ważne wypadek drogowy to nie tylko zdarzenie z udziałem jednego lub kilku pojazdów mechanicznych, gdyż za wypadek drogowy uznane będzie również zderzenie rowerzysty lub użytkownika hulajnogi elektrycznej z pieszym.

W praktyce jednak wypadki drogowe to przede wszystkim zderzenia kilku samochodów lub samochodu z pieszym czy rowerzystą.

Wypadek drogowy jest na tyle poważnym zdarzeniem, że w art. 44 ustawy prawo o ruchu drogowym zostały określone obowiązki uczestników wypadku, do których należy:

• zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
• przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
• nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;
• udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję;
• pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce;
• podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.

Oświadczenie o wypadku drogowym

Wypadki drogowe stanowią przestępstwa ścigane z urzędu i do każdego przypadku wypadku drogowego powinna zostać wezwana policja, więc co do zasady nie ma możliwości spisania oświadczenia nawet jeżeli sprawca wypadku przyznaje się do jego spowodowania.

W praktyce jednak, ze względu na stres powypadkowy często uczestnicy wypadku drogowego nie odczuwają od razu jego skutków. Bardzo często spotykane są sytuacje, kiedy osoba z połamaną nogą przez kilkadziesiąt minut swobodnie spaceruje po miejscu wypadku, a dopiero po powrocie do domu zaczyna odczuwać bardzo silny ból, który zmusza ją do wizyty w szpitalu, która potwierdza rzeczywiste skutki wypadku drogowego.

W takiej sytuacji, gdy na miejscu wypadku drogowego jego uczestnicy nie są świadomi rzeczywistych skutków zdarzenia i traktują je jako kolizję można spisać oświadczenie o wypadku drogowym. Takie oświadczenie ma identyczne skutki, wady i zalety jak oświadczenie spisane przez uczestników kolizji drogowej, a więc:

• wystarcza do uzyskania odszkodowania za wypadek drogowy,
• nie skutkuje odpowiedzialnością karną dla sprawcy wypadku,
• może zostać odwołane co znacząco utrudni ustalenie okoliczności wypadku drogowego i tego kto ponosi winę za jego spowodowanie.

Czy sprawca wypadku musi zgłosić szkodę

W sytuacji, w której nie są Państwo pewni czy mają do czynienia z wypadkiem komunikacyjnym czy kolizją, a uczestnicy zdarzenia odczuwają ból nawet jeżeli nie ogranicza on znacząco możliwości ich funkcjonowania, zdecydowanie zalecam zgłoszenie wypadku drogowego i wezwanie na miejsce zdarzenia jednostki policji oraz pogotowia.

Policjanci po przyjeździe na miejsce, gdzie wydarzył się wypadek drogowy powinni:

• przepytać uczestników zdarzenia odnośnie jego przebiegu;
• sporządzić szkic sytuacyjny i dokumentację fotograficzną miejsca zdarzenia i położenia powypadkowego pojazdów oraz innych jego uczestników, jeżeli w wypadku drogowym uczestniczyli piesi;
• zabezpieczyć znajdujące się na miejscu wypadku drogowego dowody rzeczowe, takie jak odpryski szkła lub lakieru, ślady hamowania lub tarcia pojazdów na asfalcie;
• ustalić ewentualnych świadków wypadku drogowego;
• zwrócić się o kopie nagrań z monitoringu, jeżeli znajdował się on na miejscu zdarzenia lub w jego okolicach.

Prawidłowe wykonanie wskazanych powyżej czynności pozwoli na późniejszą rekonstrukcję wypadku drogowego, dzięki czemu będzie można dokładnie ustalić jego przebieg oraz kto ponosi winę za jego spowodowanie. Zgłoszenie wypadku drogowego leży w interesie wszystkich jego uczestników, gdyż nie zawsze winę za spowodowanie wypadku ponosi osoba, która początkowo wydawała się winna. Szczególnie wypadki drogowe z udziałem rowerzystów czy potrącenie pieszego stwarzają wiele możliwości do interpretacji zachowań poszczególnych uczestników wypadku, co bardzo często ma decydujący wpływ na ustalenie sprawcy wypadku.

Artykuł 177 kk

Postępowania karne o wypadki drogowe są automatycznie wszczynane i prowadzone przez właściwą miejscowo prokuraturę rejonową, gdyż zgodnie z treścią art. 177 § 1 kodeksu karnego „kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała tj. spowodowanie średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której wypadek drogowy skutkował obrażeniami wyłącznie u osoby najbliższej, czyli członka rodziny sprawcy wypadku. W takiej sytuacji postępowanie karne przeciwko sprawcy wypadku drogowego prowadzone jest wyłącznie na wniosek poszkodowanej osoby najbliższej, a jeżeli osoba najbliższa takiego wniosku nie złoży to postepowanie karne jest umarzane.

Co ważne umorzenie postępowania karnego na tej podstawie nie jest możliwe, jeżeli osoba najbliższa sprawcy odniosła ciężkie obrażenia ciała lub zmarła na skutek wypadku drogowego.

Artykuł 177 paragraf 2 kk

Artykuł 177 § 2 kodeksu karnego stanowi przepis szczególny zaostrzający odpowiedzialność karną sprawcy wypadku drogowego w sytuacji, w której obrażania osoby poszkodowanej okażą się poważne lub którykolwiek z uczestników wypadku drogowego poniesie śmierć. O ile skutku w postaci śmierci nie trzeba nikomu wyjaśniać to już spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mówi art. 177 § 2 kk może stanowić pewną zagadkę, dla osób które z prawem nie są związane zawodowo lub naukowo.

Definicja ciężkiego uszczerbku na zdrowiu została zapisana w art. 156 § 1 kodeksu karnego i dowiemy się z niej, że za przestępstwo z art. 177 § 2 kk będzie odpowiadał sprawca wypadku drogowego, na którego skutek co najmniej jeden z uczestników wypadku doznał:

• pozbawienia wzroku, słuchu, mowy lub zdolności płodzenia,
• ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej,
• choroby realnie zagrażającej życiu,
• trwałej choroby psychicznej,
• całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie,
• trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
• innego ciężkiego kalectwa.

Wskazana powyżej definicja przybliża pojęcie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, jednak pojęcie to dalej nie jest zupełnie oczywiste. W praktyce określeniem czy dane obrażenia osoby poszkodowanej w wypadku drogowym stanowią ciężki uszczerbek na zdrowiu i kwalifikują sprawcę wypadku do zaostrzonej odpowiedzialności na podstawie art. 177 § 2 kk określa za każdym razem biegły sądowy lekarz na podstawie dokumentacji medycznej uzyskanej ze szpitala, do którego trafiła osoba poszkodowana.

W ramach toczącego się postępowania karnego wydaną przez biegłego sądowego opinię medyczną w zakresie doznanego stopnia uszczerbku na zdrowiu można oczywiście podważać jak również wnosić o ocenę stanu zdrowia przez innych biegłych lekarzy sądowych posiadających specjalizację z dziedziny odpowiedniej do odniesionych obrażeń.

Rekonstrukcja wypadków drogowych

Podstawą każdego postępowania karnego o czyn z art. 177 kk powinna być rekonstrukcja przebiegu wypadku drogowego. Rekonstrukcja wypadków drogowych polega na odtworzeniu przebiegu zdarzenia, które doprowadziło do wypadku na podstawie dowodów zebranych w toku postępowania karnego takich jak np.:

• uszkodzenia pojazdów;
• ślady hamowania;
• odpryski szkła lub lakieru;
• zarysowania jezdni;
• zeznania świadków;
• ustawienie powypadkowe pojazdów;
• nagrania z monitoringu miejsca zdarzenia lub jego okolic.

Rekonstrukcje wypadków drogowych zawsze wykonują wyspecjalizowani biegli, którzy na podstawie wskazanych powyżej dowodów oraz własnego doświadczenia przy pomocy specjalistycznych programów komputerowych odtwarzają przebieg danego wypadku drogowego oraz zachowania jego uczestników. Co ważne im więcej materiału dowodowego zostanie zebrane na miejscu wypadku drogowego tym większe są szanse na dokładne odtworzenie jego przebiegu. Jeżeli materiału dowodowego jest mało rekonstrukcja wypadku drogowego może nie być możliwa lub biegły wskaże, że możliwych było kilka wersji przebiegu zdarzenia, co może znacząco utrudnić ustalenie sprawcy wypadku.

W sytuacjach, gdy na podstawie zebranego materiału dowodowego rekonstrukcja wypadku drogowego nie jest możliwa, sąd może dopuścić dodatkowy dowód polegający na przeprowadzeniu eksperymentu procesowego. Eksperyment procesowy polega na ponownym zebraniu wszystkich uczestników wypadku drogowego w miejscu, w którym do niego doszło i odegraniu przez uczestników wypadku przy udziale policji i biegłego do spraw rekonstrukcji wypadków drogowych wszystkich możliwych wersji przebiegu zdarzenia. Pozwala to na uzupełnienie brakującego materiału dowodowego oraz wykluczenie najmniej prawdopodobnych wersji przebiegu wypadku drogowego, a co za tym idzie ustalenie sprawcy wypadku.

Eksperyment procesowy stosowany jest wyjątkowo, jako ostateczny środek dowodowy, gdy w inny sposób nie da się odtworzyć przebiegu wypadku drogowego i ustalić jego sprawcy, gdyż jest to dowód trudny do przeprowadzenia, czasochłonny i generujący znaczne koszty. Eksperyment procesowy często wiąże się z koniecznością zamknięcia na kilka godzin drogi, na której wydarzył się wypadek z uwzględnieniem pory dnia oraz warunków atmosferycznych panujących w chwili zdarzenia, a dodatkowo powinni w nim jeszcze brać udział wszyscy uczestnicy wypadku.

Konsekwencje wypadku drogowego dla sprawcy

Za spowodowanie wypadku drogowego jego sprawcy grożą bardzo poważne konsekwencje, gdyż zgodnie z treścią art. 177 § 1 i 2 kodeksu karnego w zależności od zakresu obrażeń osoby poszkodowanej kara wynosi do 3 lat pozbawienia wolności przy lekkim i ciężkim uszczerbku oraz od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności, jeżeli wypadek drogowy skutkował śmiercią lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu osoby poszkodowanej.

W wyroku karnym oprócz kary głównej wskazanej powyżej na sprawcę za spowodowanie wypadku drogowego mogą zostać nałożone dodatkowe konsekwencje w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na okres od 1 roku do 15 lat oraz nawiązki na rzecz każdego pokrzywdzonego lub jego rodziny w wysokości do 100.000 zł.

Co ważne po ostatniej nowelizacji kodeksu karnego kara pozbawienia wolności może zostać warunkowo zawieszona jedynie, jeżeli jej wymiar nie przekracza 1 roku czasu co wynika bezpośrednio z art. 69 § 1 kk. Każda kara pozbawienia wolności powyżej 1 roku skutkuje więc osadzeniem sprawcy wypadku drogowego w zakładzie karnym. Nie ma też możliwości odbycia jej w systemie dozoru elektronicznego, gdyż on również dotyczy wyłącznie kar nie przekraczających 1 roku pozbawienia wolności.

W takiej sytuacji ratunkiem dla sprawcy wypadku drogowego może być zamiana kary na podstawie art. 37A lub 37B kodeksu karnego. Przepisy te pozwalają na orzeczenie wobec sprawcy wypadku drogowego zamiast kary pozbawienia wolności karę ograniczenia wolności, czyli prac społecznych lub karę grzywny albo karę łączoną składającą się z kilku miesięcy pozbawienia wolności, a następnie ograniczenia wolności.

Na wymiar kary wpływ na nie tylko skutek w postaci rozmiaru spowodowanego wypadkiem drogowym uszczerbku na zdrowiu osoby poszkodowanej, ale również:

• motywacja i sposób zachowania się sprawcy,
• rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków,
• rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa,
• właściwości i warunki osobiste sprawcy,
• sposób życia sprawcy przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu,
• staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości,
• zachowanie się pokrzywdzonego,
• pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym, a sprawcą albo ugoda pomiędzy nimi osiągnięta w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem,
• stopień społecznej szkodliwości czynu,
• cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego,
• potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Odszkodowanie za wypadek drogowy

Wypadki drogowe poza odpowiedzialnością karną opisaną w poprzednich akapitach skutkują również odpowiedzialnością odszkodowawczą sprawcy wypadku za wszelkie negatywne skutki jakie spowodował on dla zdrowia, życia lub majątku osób poszkodowanych. W przeciwieństwie jednak do odpowiedzialności karnej, odpowiedzialność odszkodowawcza sprawcy wypadku drogowego nie jest ponoszona osobiście przez sprawcę, a przez towarzystwo ubezpieczeń, które odpowiada finansowo zamiast sprawcy wypadku drogowego na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC pojazdów mechanicznych.

Wniosek o odszkodowanie za wypadek drogowy należy złożyć do ubezpieczyciela, u którego w chwili zdarzenia pojazd sprawcy miał wykupioną polisę OC. Zgłoszenie roszczeń o odszkodowanie za wypadek drogowy bezpośrednio do sprawcy wypadku będzie bezskuteczne i tylko przedłuży okres od zgłoszenia roszczeń do wypłaty odszkodowania, gdyż takie zgłoszenie szkody i tak będzie musiało być przekazane do ubezpieczyciela w ramach polisy OC.

Jeżeli sprawca wypadku drogowego w dniu zdarzenia nie posiadał ważnej polisy OC pojazdu mechanicznego odszkodowanie za wypadek drogowy wypłaci Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który potem może dochodzić zwrotu wypłaconych osobom poszkodowanym kwot od sprawcy wypadku. W takiej sytuacji poniesioną szkodę należy zgłosić do dowolnego ubezpieczyciela, który przekaże ją do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Ofiary wypadków drogowych

Każdej osobie poszkodowanej na skutek wypadku drogowego należy się:

• Odszkodowanie, na które składają się:
  • zwrot poniesionych wydatków na leczenie i rehabilitację oraz opiekę osób trzecich;
  • rekompensata za uszkodzone w wyniku wypadku drogowego przedmioty materialne w tym pojazd,
  • zwrot utraconych zarobków,
• Zadośćuczynienie, czyli finansowa rekompensata za uszczerbek na zdrowiu, ból cierpienie i krzywdę doznane na skutek wypadku drogowego;
• Renta, czyli świadczenie okresowe przyznawane na przyszłość, jeżeli po wypadku drogowym osoba poszkodowana nie odzyskała pełnej sprawności co skutkuje:
  • zwiększonymi potrzebami takimi jak koszty leczenia, rehabilitacji czy opieki osób trzecich oraz koniecznością zakupu leków czy produktów medycznych.
  • utraconymi dochodami i zmniejszonymi widokami powodzenia na przyszłość w postaci całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy lub konieczności zmiany rodzaju zatrudnienia wiążącej się ze zmniejszeniem osiąganych dochodów.

Wypadki drogowe – śmiertelne

Wypadki drogowe, w których doznane obrażenia okazały się śmiertelne dla co najmniej jednego z uczestników wypadku również skutkują powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej. Roszczenia odszkodowawcze za śmierć uczestnika wypadku drogowego mogą zgłosić osoby najbliższe, do których zaliczamy:

• współmałżonka lub partnera – do otrzymania odszkodowania nie jest konieczny ślub;
• rodziców;
• dzieci;
• rodzeństwo;
• dziadków;
• wnuki.

Za śmierć w wypadku drogowym osoby najbliższe zmarłego mogą domagać się wypłaty z polisy OC sprawcy wypadku następujących świadczeń:

• Zadośćuczynienia za krzywdę, cierpienie i inne negatywne przeżycia po stracie osoby najbliższej;
• Odszkodowanie za pogorszenie sytuacji materialnej po stracie osoby najbliższej, z którą roszczący wspólnie zamieszkiwał lub pozostawał na jej utrzymaniu;
• Rentę wyrównawczą na przyszłość z tytułu pogorszenia sytuacji materialnej lub utraty wsparcia oferowanego przez zmarłą osobę. Renta wyrównawcza zazwyczaj należy się współmałżonkowi i dzieciom osoby zmarłej na skutek wypadku drogowego, ewentualnie rodzicom, jeżeli w dacie zdarzenia wspólnie mieszkali lub pozostawali na utrzymaniu osoby zmarłej.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje