Wyłączenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w sprawie o wypadek drogowy za szkodę wynikającą z siły wyższej

Odpowiedzialność posiadacza pojazdu mechanicznego, a na podstawie umowy ubezpieczenia OC również ubezpieczyciela, jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Jest to odpowiedzialność, za sam skutek działania sprawcy niezależnie od wystąpienia winy po jego stronie. 

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka wyłączają następujące okoliczności:

• Siła wyższa; 
• Wyłączna wina poszkodowanego;
• Wyłączna wina osoby trzeciej, za którą sprawca nie ponosi odpowiedzialności. 

Pojęcie siły wyższej nie zostało zdefiniowane w polskim prawie, jednak przyjmuje się że siła wyższa (łac. vis maior), to zdarzenie zewnętrzne, niezależne od woli człowieka którego człowiek nie mógł przewidzieć ani zaradzić, czy przeciwdziałać. Sąd Najwyższy uznał, że: „Prawo polskie przyjmuje siłę wyższą w rozumieniu teorii obiektywnej, a więc jako zdarzenie pochodzące z zewnątrz i nie dające się przewidzieć.” – Wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 9 lipca 1962 r., sygn. akt I CR 54/62. 

Z siłą wyższą mamy więc do czynienia, gdy jednocześnie zostaną spełnione trzy przesłanki ją określające:

• zewnętrzne pochodzenie, tj. nie związane w żaden sposób z pojazdem lub jego kierowcą; 
• zjawisko, któremu nie da się zapobiec – w momencie, w którym siła wyższa występuje, wymyka się spod ludzkiej kontroli;
•  nie da się go przewidzieć nawet przy zachowaniu należytej staranności – tylko zjawiska o dużej skali można określić jako nadzwyczajne. Wystąpienie samego zdarzenia, jego zasięg, siła i skutki objęte być muszą nikłym stopniem prawdopodobieństwa. 

Typowymi przykładami siły wyższej są powodzie, huragany, wyładowania atmosferyczne, trzęsienia ziemi czy działania wojenne.

Za przejawy siły wyższej nie uważa się natomiast niespodziewanych i nieprzewidzianych awarii mechanicznych pojazdu, bowiem za tego typu awarie, posiadacz odpowiada na zasadzie ryzyka. Podobnie siłą wyższą nie są nagłe zmiany warunków atmosferycznych, chyba że ze względu na ich wyjątkowy charakter, nie można ich było przewidzieć i zaradzić ich skutkom. 

Wyłączenie odpowiedzialności na podstawie siły wyższej następuje w przypadku wykazania, że szkoda nastąpiła wyłącznie w skutek siły wyższej. Ciężar udowodnienia tego faktu spoczywa na sprawcy szkody lub ubezpieczycielu. 

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego: „Odpowiedzialność deliktowa jest wyłączona z powodu siły wyższej m.in. wówczas gdy między zdarzeniem mającym cechy siły wyższej, a powstaniem szkody zachodzi bezpośredni związek przyczynowy oraz gdy szkoda powstaje w momencie działania siły wyższej. Natomiast nie można się powołać na siłę wyższą jako na okoliczność wyłączającą odpowiedzialność wtedy, gdy szkoda powstała w wyniku nieusunięcia zagrażających bezpieczeństwu skutków działania siły wyższej, jeżeli można im zapobiec przez ich zlikwidowanie lub przez skuteczne ostrzeżenie przed grożącym niebezpieczeństwem za pomocą powszechnie przyjętych środków.” – Wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 28 września 1971 r., sygn. akt II CR 388/71.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje