Przyczynienie się do szkody

Co do zasady za naprawienie szkody odpowiada w całości jej sprawca. Wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia może jednak zostać obniżona z uwagi na fakt, iż poszkodowany przyczynił się do powstania szkody swoim działaniem.

W poniższym artykule postaram się wyjaśnić:

• Co to jest i na czym polega przyczynienie się poszkodowanego do szkody;
• Jak przyczynienie się wpływa na wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia;
• Jak bronić się przed zarzutem przyczynienia się do powstania szkody;
• Wskażę przykłady i wyroki sądów dotyczące przyczynienia się do powstania szkody.

Przyczynienie się poszkodowanego do szkody

Zgodnie z art. 362 k.c. ,,Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.” Chodzi tu o sytuację, w której szkoda byłaby mniejsza, gdyby nie zawinione zachowanie poszkodowanego. Pojawia się pytanie, jak ocenić, czy istnieje wina po stronie poszkodowanego oraz jaki jest stopień tej winy.

W praktyce sądy oceniając, czy nastąpiło przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody stosują porównanie zachowania poszkodowanego z tym, w jaki sposób zachowałby się w danej sytuacji rozważny, rozsądnie myślący człowiek. Sąd bierze pod uwagę również to, czy zachowanie poszkodowanego miało wpływ na powstanie lub zwiększenie szkody doznanej przez osobę poszkodowaną.

Przyczynienie się do szkody nie jest rozpatrywane i uwzględniane przez sądy automatycznie, czyli z urzędu. Sprawca szkody lub ubezpieczyciel odpowiadający za szkodę w ramach polisy OC musi podnieść zarzut przyczynienia się do powstania szkody, a następnie udowodnić, że zachowanie osoby poszkodowanej miało wpływ na powstanie lub rozmiar zaistniałej szkody.

Przyczynienie się do wypadku, a zadośćuczynienie

Za skutki powstałej szkody odpowiada jej sprawca, ewentualnie zamiast sprawcy może odpowiadać ubezpieczyciel w ramach polisy OC. Sprawca szkody powinien naprawić jej skutki w całości poprzez wypłatę na rzecz poszkodowanego odpowiednich kwot zadośćuczynienia i odszkodowania, jednak zdarzają się takie sytuacje, gdy sam poszkodowany może mieć wpływ na pogorszenie swojego stanu zdrowia. W takich sytuacjach mamy do czynienia z przyczynieniem się poszkodowanego do powstania szkody, co z kolei skutkuje obniżeniem należnego mu odszkodowania i zadośćuczynienia za negatywne skutki zdarzenia, których doświadczył.

W sprawach dotyczących błędów medycznych z przyczynieniem się do szkody mamy do czynienia, jeżeli pacjent:

• nie przestrzega przekazanych mu przez lekarza zaleceń czy wskazówek,
• nie stawia się na zalecone badania kontrolne,
• zataja pewne informacje o stanie zdrowia,
• lekceważy ostrzeżenia lub nakazy lekarza,
• nie przekazuje lekarzowi pełnych informacji o objawach czy dolegliwościach związanych z chorobą.

Nie można jednak mówić o przyczynieniu się, gdy pacjent stosował się do błędnych zaleceń lekarza. Trudno bowiem obciążać pacjenta tym, iż lekarz wydał błędne zalecenia.

Przyczynienie się do wypadku drogowego

W sprawach dotyczących wypadków drogowych osoba poszkodowana najczęściej przyczynia się do powstania szkody poprzez:

• brak zapiętych pasów bezpieczeństwa;
• bark założonego kasku podczas jazdy motorem;
• jazdę z pijanym kierowcą;
• przekroczenie dopuszczalnej prędkości;
• wymuszenie pierwszeństwa;
• poruszanie się nieoświetlonym pojazdem lub rowerem;
• poruszanie się niesprawnym pojazdem.

Podsumowując, należy pamiętać, że nie zawsze pełną odpowiedzialność za pogorszenie stanu zdrowia osoby poszkodowanej poniesie sprawca szkody. Jeżeli poszkodowany również nie dochował należytej staranności, a jego zachowanie miało wpływ na powstanie lub rozmiar szkody, wówczas stosowne odszkodowanie i zadośćuczynienie za utratę czy pogorszenie zdrowia może ulec obniżeniu.

Zarzut przyczynienia się do powstania szkody

Zarzut przyczynienia się do wypadku przez osobę poszkodowaną jest rażąco wykorzystywany przez ubezpieczycieli do znacznego obniżania wypłacanych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania. Oczywiście nie twierdzę, że ubezpieczyciele nie powinni podnosić kwestii przyczynienia się do szkody, jednak w praktyce pomimo bardzo dużej wiedzy i doświadczenia oraz znajomości orzecznictwa w tym zakresie na etapie postępowania likwidacyjnego przyjmowane przez ubezpieczyciela przyczynienie jest znacznie zawyżone. W większości przypadków polega to na przyjęcie przyczynienia 2 albo 3 krotnie wyższego niż orzekane w takich sytuacjach przez sąd. Zdarzają się nawet stacje, gdy pomimo wyroku skazującego sprawcę wypadku drogowego ubezpieczyciel odmawia wypłaty jakichkolwiek kwot odszkodowania czy zadośćuczynienia stwierdzając, że osoba poszkodowana przyczyniła się do szkody w 100%, co oczywiście jest absolutnie niesłuszne i niezgodnie z prawem.

Oczywiście przed zarzutem przyczynienia się do powstania szkody można i należy się bronić. Najprostszym sposobem jest złożenie odwołania od decyzji ubezpieczyciela w zakresie ustalonego rozmiaru przyczynienia. Nie pociąga to za sobą żadnego ryzyka ani koszty po stronie osoby odwołującej się, jednak rzadko przynosić konkretny efekt. Na etapie postępowania likwidacyjnego to ubezpieczyciel podejmuje wszystkie decyzje, a w jego interesie nie jest obniżenie przyjętego przyczynienia się do szkody, gdyż musiałby wtedy wypłacić wyższe kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia.

Najlepszą formą obrony przed zarzutem przyczynienia się do powstania szkody jest złożenie pozwu o odszkodowanie do sądu cywilnego. Co prawda postępowanie sądowe wiąże się zarówno z kosztami jak i rynkiem, jednak przynosi zdecydowanie najlepsze rezultaty. Wynika to z tego, że przyczynienie się do powstania szkody na etapie postępowania sądowego ubezpieczyciel musi udowodnić, zarówno w zakresie istnienia przyczynienia jak i jego rozmiaru, a to nie jest już takie łatwe. Ponadto fakt i rozmiar ewentualnego przyczynienia się do powstania szkody podnoszonego przez ubezpieczyciela ocenia sąd, który nie ma interesu w tym by obniżyć należne osobie poszkodowanej kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania. W praktyce sąd bardzo często opowiada się po stronie osoby poszkodowanej i ocenia zebrany w sprawie materiał dowodowy na jej korzyść, dzięki czemu przyjęte przez ubezpieczyciela na etapie postępowania likwidacyjnego przyczynienie się do powstania szkody przed sądem zazwyczaj jest znacząco obniżane, a nawet w ogóle uchyla, co skutkuje zasądzeniem zdecydowanie wyższych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia niż te, które przyznał ubezpieczyciel w decyzji o wypłacie kwoty bezspornej.

Przyczynienie się do powstania szkody – orzecznictwo

Na koniec opiszę przykład przyczynienia się osoby poszkodowanej do powstania szkody w sprawie dotyczącej błędu medycznego oraz przywołam kilka wyroków Sądu Najwyższego dotyczących tematyki przyczynienia się do szkody:

• Przykład dotyczy zabiegu aborcji u kobiety, będącej w 5 tygodniu ciąży. Lekarz po dokonaniu zabiegu zalecił wykonanie badania po upływie 2 tygodni, by stwierdzić czy dokonana aborcja była skuteczna. Kobieta zaniechała tego badania, a w efekcie okazało się, iż zabieg był nieskuteczny, a ona jest nadal w ciąży. U dziecka tuż po urodzeniu wykryto poważną wadę serca. Podczas procesu o odszkodowanie sąd przyjął, iż pacjentka swoim zachowaniem przyczyniła się do powstania szkody w 50 % nie zgłaszając się na zalecone jej dodatkowe badania. Tym samym wysokośćodszkodowania zmniejszono o połowę.

• Osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu napoju alkoholowego przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Spożycie napoju alkoholowego przed jazdą z takim kierowcą uważać należy za znaczne przyczynienie się do powstania szkody – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1985 r., sygn. akt IV CR 412/85

• Stosownie do treści art. 16 ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. o bezpieczeństwie i porządku ruchu na drogach publicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 295 ze zm.), przeznaczeniem świateł w każdym pojeździe jest nie tylko oświetlanie na potrzeby kierującego drogi przed pojazdem na odpowiednią odległość, ale stworzenie innym użytkownikom drogi możliwości skuteczniejszego dostrzeżenia położenia tego pojazdu. Zaniechanie obowiązku zapalenia po zmroku przedniego światła przez kierującego pojazdem, z którym następnie zderzył się czołowo inny pojazd, musi być na tle art. 362 k.c. uznanie za okoliczność przemawiającą za przyjęciem, iż kierowca ten przyczynił się w istotnym stopniu do wypadku i powstałej w jego wyniku szkody. – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1983 r., sygn. akt II CR 212/83;

• Przyczynienie się do wypadku nie może, jednakże prowadzić do oddalenia powództwa w całości. – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1981 r., sygn. akt II CR 237/81;

• Przyczynienie się poszkodowanego do zaistnienia wypadku ma wpływ na wysokość przyznanego zadośćuczynienia. – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2005 r., sygn. akt VI Ca 663/05;

• O rozmiarach zmniejszenia odszkodowania z uwagi na przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody decydują okoliczności wskazane w art. 362 k.c. w tym m.in. stopień winy obu stron. – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1972 r., sygn. akt I CR 354/72.

Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:

• telefonicznie pod nr 607 223 420
• mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl

Adwokat Michał Miller

Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje