Błędy medyczne kojarzą się zazwyczaj z błędem popełnionym przez lekarza, który w przeświadczeniu większości osób odpowiada za cały proces leczenia od przyjęcia pacjenta do szpitala, poprzez diagnozę, leczenie farmakologiczne czy operacyjne, aż po wypisanie pacjenta do domu.
Co jednak w sytuacji, gdy lekarz wykonuje wszystkie swoje obowiązki prawidłowo, a na skutek błędnego zachowania pielęgniarki lub położnej pacjent doznaje uszczerbku na zdrowiu lub co gorsze umiera?
Celem niniejszego artykułu jest dokładne opisanie rodzajów odpowiedzialności jaką ponoszą pielęgniarki i położne za swoje niewłaściwe działanie czy zaniechanie oraz podstaw odpowiedzialności pielęgniarek i położnych za popełnienie błędu medycznego.
Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych
Zgodnie z art. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, są to zawody samodzielne. Oznacza to, iż co prawda w praktyce przez większość czasu pielęgniarki i położne wykonują polecenia lekarzy, to jednak w pewnym zakresie mają możliwość podejmowania samodzielnych decyzji, a nawet odmowy wykonania poleceń lekarza.
Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega przede wszystkim na:
- rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjentów;
- rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjentów;
- sprawowaniu opieki pielęgniarskiej na pacjentami;
- realizacji zaleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;
- samodzielnym udzielaniu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych w określonym zakresie;
- edukacji zdrowotnej.
Wykonywanie zawodu położnej z kolei polega głównie na:
- sprawowaniu opieki na kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej;
- prowadzeniu fizjologicznego porodu i połogu oraz sprawowaniu opieki nad noworodkiem;
- udzielaniu pomocy położniczej w nagłych przypadkach do czasu przybycia lekarza;
- kierowaniu kobiety w okresie ciąży na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego ryzyka;
- profilaktyce chorób kobiecych i patologii położniczej;
- realizacji zaleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;
- samodzielnym udzielaniu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych w określonym zakresie.
Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki lub położnej w sytuacji popełnienia błędu
Jak wynika z przedstawionych powyżej wyliczeń, oprócz wykonywania zadań zleconych przez lekarza pielęgniarki i położne mogą pewne czynności podejmować we własnym zakresie i z własnej inicjatywy.
W tym zakresie podobnie jak lekarze mogą popełnić błąd czy podjąć błędną decyzję, za których skutki odpowiadają tak samo jak lekarz. Identyczne jak u lekarza są więc też podstawy odpowiedzialności pielęgniarki i położnej.
W ramach odpowiedzialności zawodowej z tytułu naruszenia zasad wykonywania zawodu, etyki zawodowej lub praw pacjenta pielęgniarki i położne mogą ponieść jedną z poniżej wymienionych kar:
- upomnienie,
- nagana,
- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w zakładach służby zdrowia na okres od 1 do 5 lat,
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na okres od 6 miesięcy do 3 lat,
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.
Odpowiedzialność karna pielęgniarki i położnej
Pielęgniarki i położne poza odpowiedzialnością zawodową za popełnione przez siebie błędy w sztuce lekarskiej mogą ponieść również odpowiedzialność karną. Nieprawidłowe działania pielęgniarek i położnych mogą być zakwalifikowane jako wypełniające znamiona jednego z przestępstw uregulowanych w części szczególnej kodeksu karnego, do których zaliczamy między innymi:
- 155 k.k. – „Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
- 156 § 1 i 2 k.k. – „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, lub innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
- 157 § 1, 2 i 3 k.k. – „Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
- 160 § 1, 2 i 3 k.k. – „Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
- 162 § 1 k.k. – „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
W celu pociągnięcia pielęgniarki lub położnej do odpowiedzialności karnej za skutki popełnionego przez nią błędu medycznego należy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do właściwej miejscowo jednostki policji lub prokuratury, co będzie skutkowało wszczęciem postępowania karnego w danej sprawie.
Jeżeli niewłaściwe działania pielęgniarki czy położnej dadzą podstawy do postawienia jej zarzutu popełnienia jednego z wyżej wymienionych przestępstw, prowadzący sprawę prokurator wniesie akt oskarżenia do sądu, który po rozpoznaniu sprawy i zbadaniu wszystkich dowodów może wydać wobec pielęgniarki czy położnej wyrok skazujący.
Podstawy odpowiedzialności cywilnej pielęgniarek i położnych
Odpowiedzialność cywilna w odróżnieniu od odpowiedzialności zawodowej czy karnej jest odpowiedzialnością majątkową. W ramach odpowiedzialności cywilnej pielęgniarka czy położna, która dopuściła się błędu w sztuce lekarskiej nie poniesie określonej kary, jednak będzie zobowiązana do naprawienia szkody majątkowej poniesionej przez poszkodowanego w wyniku jej zaniedbań pacjenta jak zrekompensowania poniesionych z tego tytułu bólu, krzywdy i cierpienia.
W celu pociągnięcia pielęgniarki lub położnej do odpowiedzialności za błąd medyczny należy wykazać spełnienie łącznie trzech przesłanek:
- powstała konkretna szkoda na zdrowiu lub życiu pacjenta;
- działanie lub zaniechanie pielęgniarki czy położnej było niezgodne z wiedzą i sztuką medyczną;
- istnieje związek przyczynowy pomiędzy szkodą na zdrowiu lub życiu pacjenta, a niewłaściwym działaniem lub zaniechaniem ze strony pielęgniarki czy położnej.
W praktyce odpowiedzialność majątkowa pielęgniarki i położnej za błąd medyczny realizowana jest w ramach polisy OC, która jest obowiązkowa dla każdego członka personelu medycznego, tak więc nie odpowiadają one za skutki popełnionych błędów w sztuce lekarskiej z własnego majątku.
Jeżeli pielęgniarka lub położna jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę za popełnione przez nią błędy medyczne odpowiada wyłącznie zatrudniający ją pracodawca, czyli szpital lub przychodnia.
Jeżeli pielęgniarka lub położna świadczy usługi na podstawie kontraktu ze szpitalem lub przychodnią to za skutki błędu medycznego odpowiadają zarówno szpital jak i pielęgniarka. Jest to odpowiedzialność solidarna, gdyż każda ze stron odpowiada za całość roszczeń.
Szkodę doznaną w wyniku niewłaściwego działania pielęgniarki lub położnej poszkodowany pacjent powinien zgłosić do szpitala, w którym były udzielane świadczenia medyczne lub bezpośrednio do ubezpieczyciela w ramach polisy OC.
Jeżeli szpital lub ubezpieczyciel odpowiadający na podstawie polisy OC odmówi przyjęcia odpowiedzialności za skutki błędu medycznego konieczne może być wniesienie do sądu cywilnego pozwu o odszkodowanie.
Prowadzenie sprawy cywilnej o odszkodowanie za skutki błędu lekarskiego jest bardzo obszernym i skomplikowanym zagadnieniem, które dokładnie opisałem na naszym blogu w kategorii Postępowanie Cywilne.
Błędy pielęgniarskie
Jako przykłady błędów medycznych popełnionych przez pielęgniarki lub położne można wskazać np:
- wykonanie pacjentowi zastrzyku z innym lekiem niż przepisał lekarz;
- podanie pacjentowi niewłaściwego w danej sytuacji leku w oczekiwaniu na badanie lekarskie;
- niedokładne przeliczenie narzędzi chirurgicznych po operacji;
- nieprawidłowo ustawioną temperaturę w inkubatorze.
Podsumowując, błąd medyczny to nie tylko błąd popełniony przez lekarza. Pielęgniarka i położna zgodnie z ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej wykonują samodzielne zawody medyczne i odpowiadają za popełnione przez siebie błędy w sztuce lekarskiej na takich samych zasadach jak lekarze.
Jeżeli w trakcie procesu leczenia członek personelu medycznego popełnił błąd medyczny, który skutkował uszczerbkiem na zdrowiu pacjenta, należy zgłosić taki przypadek i dochodzić zarówno ukarania winnej pielęgniarki lub położnej, jak również należnych z tego tytułu świadczeń odszkodowawczych.
Jeżeli mają Państwo pytania związane z treścią artykułu lub znaleźli się Państwo w podobnej sytuacji, serdecznie zapraszam do kontaktu:
- telefonicznie pod nr 607 223 420
- mailowo na adres michal.miller@eim.waw.pl
Adwokat Michał Miller
Artykuł został sprawdzony w 2023 roku i zostały naniesione odpowiednie poprawki. Dbamy o to, byś czytając treści - czytał tylko aktualne informacje
Szanowni Państwo,
zachęcam do komentowania powyższego artykułu lub zadawania dodatkowych pytań, które pojawią się w związku z jego lekturą.
Na wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w możliwie jak najkrótszym czasie.
Szanujemy prywatność naszych Czytelników, więc przy komentarzu nie pojawią się żadne Państwa dane w tym adres email.
A kto ponosi odpowiedzialność, jeśli np.na dyżurze lekarz wydaje zlecenie na piśmie, a pielęgniarka tego nie wykona i pacjent umiera?
Szanowna Pani,
jeżeli między niewykonaniem polecenia lekarza przez pielęgniarkę, a zgonem pacjenta istniał bezpośredni związek, to mamy do czynienia z błędem medycznym, za który odpowiada szpital.
W tej sytuacji należy zgłosić swoje roszczenia bezpośrednio do szpitala lub Wojewódzkiej Komisji ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.
Witam
Jak ma bronić się pielęgniarka, która pracuje na umowę zlecenie w punkcie pobrań i zaistniała sytuacja w której złożona została skarga przez rodziców na pielęgniarkę do laboratorium po dwóch miesiącach od kłucia ich dziecka w celu pobrania krwi do badań. Wszystkie procedury były zachowane, jedynie przez to że u dziecka żyły były cienkie i pękały nie udało się pobrać tyle krwi ile było potrzebne do wykonania wszystkich zakupionych przez tych rodziców badań. Nadmienie, że rodzice dziwnie się zachowywali, czyli mama chciała żeby osoba pobierająca używała jej środka dezynfekującego skórę i jej płatków higienicznych na co pielęgniarka się nie zgodziła, w trakcie kiedy pielęgniarka założyła stazę, zdezynfekowała miejsce wkłucia i odwróciła się po zestaw do kłucia matka podeszła i popsikała to miejsce swoim środkiem i przetarła przyniesionymi płatkami. Miała zwróconą uwagę że nie potrzebnie to zrobiła bo i tak zostanie ponownie zdezynfekowane miejsce kłucia przez pielęgniarkę,co zostało zrobione. Teraz Ci rodzice napisali skargę na tą pielęgniarkę, że straciła głowę podczas pobierania krwi u ich dziecka i naraziła na możliwość zakażenia WZW mimo że procedury były zachowane. Matka tego dziecka była wcześniej w tym laboratorium na pobraniu krwi u niej i miała prośbę aby nie dotykać jej żyły a jej mąż powiedział że żona ma taką fobie. Nie miała żadnych zastrzeżeń co do przeprowadzonej procedury. Za dwa dni przyszła z dzieckiem i z mężem. I takie z tego wynikneły nieprzyjemności dla pielęgniarki, która jest załamana. Jak ma bronić się ta pielęgniarka przed takimi rodzicami którzy prawdopodobnie chcą wyłudzić odszkodowanie.
Bardzo proszę o jakieś wskazówki. Z góry dziękuję.
Witam,
jeżeli nie ma dowodów samo złożenie skargi nie przyniesie żadnych efektów. Aby uznać, że doszło do błędu medycznego należy wykazać negatywny skutek dla dziecka, nieprawidłowe postępowanie pielęgniarki, sprzeczne z zasadami sztuki i wiedzy medycznej oraz bezpośredni związek między nieprawidłowościami a skutkiem.
Jednakże, jeżeli sytuacja wygląda tak jak pani przedstawiła to rodzice dziecka musza udowodnić nieprawidłowości w postępowaniu pielęgniarki. Pozdrawiam
Co w przypadku podania złej dawki szczepionki przez pielęgniarkę?winę też ponosi lekarz który kwalifikował dziecko czy pielęgniarka która popełniła błąd? I co jeśli narazie jest wszystko ok a następstwo błędu może wyniknąć w późniejszym czasie?
Szanowna Pani,
do udzielenia merytorycznej odpowiedzi na Pani pytanie niezbędna byłaby nam dokumentacja medyczna z wykonanego szczepienia.
W sprawach błędów medycznych decydujące znaczenie mają szczegóły i nie ma możliwości ogólnej oceny sytuacji, gdyż w zależności od rodzaju szczepionki i różnicy w podanej dawce mogą być bardzo różne powikłania.
Zachęcam do kontaktu telefonicznego celem omówienia szczegółów Pani przypadku.
Jeżeli ordynator zleci pielęgniarce przyniesienie leku dla pacjentów, po czym ta pielęgniarka weźmie zły rodzaj leku na wskutek czego dwóch pacjentów umiera i jeden jest w stanie ciężkim to kto za to odpowiada? Ordynator, przełożona pielęgniarek czy pielęgniarka która wzięła błędny rodzaj leku?
Szanowny Panie,
w sprawach dotyczących błędów medycznych każdy przypadek wymaga szczegółowej analizy na podstawie pełnej dokumentacji medycznej z procesu leczenia danego pacjenta.
Generalnie jednak w opisanej przez Pana sytuacji odpowiedzialność karną powinna ponieść pielęgniarka, która podała niewłaściwy lek, natomiast odpowiedzialność cywilna, czyli odszkodowawcza będzie spoczywać na szpitalu, który zatrudnia daną pielęgniarkę.
W razie szczegółowych pytań zapraszam do kontaktu telefonicznego lub mailowego.
Mam jeszcze jedno pytanie jeśli mogę. Jeżeli dwóch studentów dopuściło się wobec jednego studenta czynu polegającego na usunięciu owłosienia z okolic narządów płciowych, a także pomalowania ich trudno zmywalną farbą a w dodatku do tego czynu dopuścili się przemocą to czym można tutaj mówić o art.197 paragrafie 1 kodeksu karnego? Czy ten czyn można zaliczyć jako obcowanie płciowe? Jeżeli nie to z jakiego art. z kk można im postawić? O co będą oskarżeni?
Szanowny Panie,
W tym zakresie trzeba by pytać specjalistę od spraw karnych, a w szczególności z zakresu spraw dotyczących przemocy.
Moim zdaniem raczej będzie miał w tym przypadku zastosowanie art 191 k.k. niż 197 k.k., ale nie prowadzimy tego typu spraw więc nie mam pewności w tym zakresie.
Szanowna Pani,
w takiej sytuacji mamy do czynienia z błędem medycznym organizacyjnym natomiast konsekwencje prawne i możliwe do uzyskania świadczenia odszkodowawcze zależne są już od skutków tej pomyłki.
Każdą sprawę błędu medycznego należy oceniać na podstawie szczegółowej analizy pełnej dokumenty racji medycznej danego pacjenta, bez tego nie ma możliwości udzielenia konkretnej odpowiedzi na Pani pytanie.
Zachęcamy do kontaktu mailowego lub telefonicznego celem dalszej analizy Pani przypadku.